آب سالم در شرایط اضطراری:

پس از بروز بلایا و حوادث غيرمترقبه، یكي از مهمترین مسائلي که در زمينه حفظ سلامت عمومي مورد توجه قرار مي گيرد، آب سالم آشاميدني است. با اینحال دفع بهداشتي فاضلاب داراي اولویت کمتري نسبت به مراقبت هاي بهداشتي و تأمين آب و غذاي سالم در شرایط اضطراري نبوده،چرا که بسياري از بيماري هاي شایع در شرایط اضطراري ناشي از بهسازي ضعيف محيط و دفع غير بهداشتي مدفوع می باشد. دفع نامناسب و غير بهداشتي فضولات انساني انتقال بيماري هاي مدفوعي– دهاني و آلودگي منابع آب سطحي و زیرزميني را به همراه داشته و مي تواند محيطي مناسب براي رشد و تكثير مگس و حشرات ناقل بيماري را فراهم آورد.

شرایط اضطراري ممكن است در پي بروز حوادث طبيعي (سيل، زلزله، سونامي) و یا انسان ساخت ( عمداً یا سهواً) نظير آلودگي ميكروبي شبكه و منابع آب، ورود آلاینده هاي شيميایي ، رادیواکتيو و سموم به منابع آب ایجاد شود.

در شرایط اضطراري، منابع آب در دسترس جهت مصارف بهداشتي، شرب و طبخ غذا بسيار محدود است. لذا ضروري است تا با توجه به خطرات و فواید بهداشتي کاربردهاي آب در کوتاه مدت و بلند مدت، حجم مناسب آب جهت مصارف بهداشتي در دسترس مردم باشد تا از بروز بيماري هاي ناشي از کم آبي جلوگيري شود. بدیهي است فاکتورهایي نظير کميت آب در دسترس، قابل اطمينان بودن شبكه تأمين آب، یكسان بودن دسترسي مردم به آب، کيفيت آب خام، منابع آلاینده احتمالي، راهكارهاي حفاظت از منبع آب، فرایندهاي تصفيه مورد نياز براي تهيه سریع آب آشاميدني سالم، امكان تأمين آب بطري شده و یا بسته بندي شده، مقبوليت آب و ملاحظات اپيدميولوژیكي در مناطقي که تحت تأثير بلایا قرار گرفته اند، باید مد نظر قرار گيرد.

عملي و موثرترین راه براي حذف آلودگي آب و کاهش اثرات آن، حذف منشأ آلودگي و قطع ارتباط بين آلاینده ها و منابع آب است.

طور معمول تدوین، روزآمدنمودن و تهيه ساز و کارهای لازم در زمينه برنامه پاسخ به شرایط اضطراری، ابزار مفيدی جهت اقدام به موقع در زمان بروز بلایا بوده و راحت تر می توان امكانات بهداشتی مورد نياز اجتماع را تأمين نمود. برنامه پاسخ به شرایط اضطرار در تأمين آب سالم دارای عناصر هشت گانه زیر بوده که قبل از بروز بلایا باید تهيه گردد.

1- جمع آوري اطلاعات اختصاصي منبع تأمين آب
– اطلاعات سيستم تأمين آب
– نقشه و اطلاعات پایه
– ویژگي منبع آب
2-تعيين مسئوليت ها و نقش افراد
– سلسه مراتب مسئوليت ها (چارت تشكيلاتي)
– تعيين هماهنگ کننده جهت اقدام در شرایط اضطراري (مدیر بحران)
– تهيه سيستم مدیریتی جهت هماهنگي بين ارگان های تأمين کننده آب
3-روش هاي برقراري ارتباط با افراد
– ليست کامل مشخصات افراد مرتبط توأم با مسئوليت هاي آنها جهت افراد شاغل در ارگان هاي تأمين کننده آب
– ليست تماس با افراد مرتبط خارج از سيستم تأمين آب
– طرح و الگوي ارتباط بين ارگان ها در شرایط اضطراري
4-ایمني و حفاظت افراد
5-شناسایي منابع آب جایگزین
6-تجهيزات و لوازم یدکي جایگزین و تأمين مواد شيميایي مورد نياز
7-حفاظت از امكانات و تأسيسات موجود
8-برنامه نمونه برداري و پایش آب

این مرحله بلافاصله بعد از وقوع بلایا شروع شده و از مشخصه هاي آن ناپایداري محيط و بالابودن ميزان مرگ و مير است. عموماً هدف این مرحله تأمين آب سالم و کافي، شناسایي و حذف منابع انتشار بيماریها، ایجاد محل سكونت ایمن، به حداقل رساندن شيوع بيماري ها، دفن اجساد، مدیریت زباله ها و دفع بهداشتي مدفوع است. مدت این مرحله با توجه به نوع بلا ازچند هفته تا 3ماه به طول مي انجامد. منابع تأمين آب در شرایط اضطرار را می توان به سه گروه عمده زیرتقسيم نمود:
1.آب باران : بطور کلی آب باران مطمئن نبوده و منبع کارآمد و بهداشتی جهت تأمين آب به ویژه در اجتماعات بزرگ و در مواقع اضطراری نيست.
2.آب های سطحی : این منابع عمدتاً شامل دریاچه ها و رودخانه ها بوده که در بعضی مناطق در دسترس می باشند. این منابع از نظر ميكروبی نا سالم و غير قابل اطمينان بوده و نياز به تصفيه متداول دارند.
3.آب های زیرزمينی: آبهای زیرزمينی شامل چاه، چشمه و قنات می باشند. این منابع از نظر ميكروبی بدليل فيلتراسيون طبيعی خاك در اغلب موارد دارای کيفيت مطلوبی می باشند. با اینحال اطمينان از عدم آلودگی این منابع و گندزدایی آنها قبل از بهره برداری جهت شرب ضروری است. بطور کلی اولين اقدام در جهت تأمين آب سالم جمع آوری اطلاعات پایه و شناسایی خصوصيات منطقه مورد نظر بوده که بخشی از اطلاعات مورد نياز در این رابطه را می توان در صورت دسترسی به برنامه پاسخ به شرایط اضطرار (عناصر اصلي تأمين آب سالم قبل از شرایط اضطرار،) از مستندات آن استخراج نمود. شكل مراحل تأمين آب در حين بلا را نشان مي دهد.