آب مجازی

آب مجازی

آب مجازي، جمع کل آب مورد نیاز براي تولید مقدار معینی از محصول ، با توجه به شرایط اقلیمی، مکانی، زمان و راندمان تولید میباشد. سالانه حجم زیادي آب صرف نوشیدن، پخت و پز، شست و شو و سایر فعالیتهاي انسان میشودکه به عنوان مصارف مستقیم آب میتوان از آنها یاد کرد، اما احجام بسیار بیشتري از آب، صرف تولید محصولات کشاورزي، صنعتی و ارائه خدمات میشود.این مقدار آب علیرغم حجمزیاد، معمولا از سوي هیچ یک از مصرف کنندگان به دلیل نامحسوس بودن مد نظر قرار نمیگیرد، اما نقش بسزایی در تولید، مصرف و تبیین چشمانداز منابع آب در دسترس دارد.در واقع مفهوم آب مجازي نگرشی جدید به مصارف غیر مستقیم و پنهان آب در چرخه تولید و ارائه خدمات به نسل بشر است. شرایط جدید منابع و مصارف آب، شیوههاي نو در برنامه ریزي منابع آب را طلب میکند. در این راستا مفاهیم و شاخصهاي متعددي توسعه یافته و یا در حال توسعه هستند.

تا زمانیکه مورد توجه Allan از زمانی که مجامع علمی قرار گرفت، نزدیک به 10 سال طول کشید. اولین گردهمایی (Delft) بین المللی در خصوص این موضوع در دسامبر سال 2002 در دلف هلند برگزار شد. در سومین اجلاس جهانی آب در کشور ژاپن در مارس 2003 نیز یک نشست ویژه به موضوع آب مجازي اختصاص یافت.

محتوي آب مجازي براي هر محصول به شرایط محیطی و جوي در محل تولید محصول وابستگی مستقیم دارد. براي مثال براي تولید یک کیلوگرم از غلات بصورت دیم و در شرایط جوي مطلوب، بین یک تا دو متر مکعب آب نیاز است. در حالی که براي تولید همین مقدار غله در شرایط جوي نامطلوب (دما و تبخیرتعرق بالا) بین 3 تا 5 متر مکعب آب مصرف می شود.

نیاز آب مجازی:

نیاز آب مجازی براي تولید محصولات دامی نسبت به محصولات کشاورزي به مراتب بیشتر است. به عنوان مثال براي تولید یک کیلوگرم پنیر به 5 الی 5/5 مترمکعب آب و براي تولید یک کیلوگرم گوشت گاو تقریباً به 16مترمکعب آب نیاز است. در سالهاي اخیر مطالعاتی در زمینه آب مصرفی براي تولید محصولات و همکاران ( 2002 ) نشان Williams صنعتی انجام شدهاست. نتیجه تحقیق میدهد که براي تولید یک چیپ الکترونیکی 32 مگابایتی به وزن 2 گرم، 32 مترمکعب آب معادل 2 کیلوگرم گوشت قرمز یا حدود 15 تا 20 کیلوگرم گندم خواهدبود.

علاوه بر مسائلی همچون اقلیم و تکنولوژي تولید محصولات، رژیم غذایی مردم نیز تأثیر زیادي در حجم کل آب مصرفی جمعیت ساکن در یک محدوده جغرافیایی دارد. به عنوان مثال در صورتی که رژیم غذایی کل جمعیت کره زمین به رژیم غذایی کشور آمریکا تغییر یابد مقدار آب مورد نیاز براي تولید غذاي مورد نیاز مردم جهان 75 % بیش از شرایط .(and Renault,2003 Zimmer)  موجود خواهد.

تجارت جهانی آب مجازی:

تجارت جهانی کالاها، جریانی بین المللی از آب مجازي را به وجود میآورد که اصطلاحاً “تجارت آب مجازي” نامیده می شود تجارت آب مجازي میان کشورها را 1340 میلیاردمترمکعب در سال 2000 تخمین زده اند که 60 % آن مربوط به محصولات .(Renault ,2003)کشاورزي، 14 % آن مربوط به تجارت ماهی و غذاهاي دریایی، 13 % آن مربوط به تجارت دام و 13 % مربوط به تجارت گوشت بوده است. در نشان می دهد در همان سال این تجارت سبب ذخیره سازي 450 میلیارد مترمکعبی آب به شکل Oki &Kanae  عین حال تحقیقات ( 2004)مجازي در سطح جهان شده است.

کانالی پر از آب به عمق یک متر، عرض یک کیلومتر و طول هفت میلیون کیلومتر ( 180 برابر محیط 6 میلیاردنفري کره زمین در یک / کره زمین) براي تامین روزانه 3000 کالري انرژي براي جمعیت 5 سال، مورد نیاز است. در ارقام کوچکتر به ازاي تولید هر کالري، یک لیتر آب نیاز است . در حالی که کره زمین تا سال 2050 با 2 تا 3 میلیارد نفر افزایش جمعیت مواجه خواهد بود، تأمین آب و غذاي این جمعیت از هم اکنون جاي بحث است. مفهوم آب مجازي در دهه اخیر به خوبی توانسته است بحث آب براي غذا را بهگونهاي شفاف و کم به تصویر بکشد.در حالیکه توسعه هدفمند تجارت آب مجازي توسعه پایدار منابع آب را نشانه رفتهاست، مشکلات اجتماعی و فرهنگی ناشی از تغییر ساختارها و مشکلات حکومتی و سیاسی که تأمین امنیت غذایی برخی از کشورهاي وارد کننده را به چالش می کشد مسأله تجارت آب مجازي را به یک مسالهکلان و پیچیده تبدیل میکند که به نظر چارهاي به جز حل آنها در آیندهاي نه چندان دور نیست.