انواع دترجنت ها
انواع دترجنت ها
انواع دترجنت ها (سورفکتانتها) به ۴ دسته می توان تقسیم می شوند.
- دترجنت های آنیونی
- دترجنت های کاتیونی
- دترجنت های آمفوتریک
- دترجنت های غیر یونی
وجه مشخصه دترجنت های سنتزی، گروه کربوکسیلیک (عامل آبدوست) از یک طرف و گروه هیدروکربنی با زنجیر بلند از طرف دیگر می باشد.
دترجنت های آنیونی
یکی از انواع دترجنت ها ، دترجنت های آنیونی است. صابون ها املاح فلزی هستند. استئارت سدیم و پتاسیم و یا املاح آلی مانند مشتقات تری اتانول آمین استئارات از جمله دترجنت های آنیونی می باشند. صابون ها به علل مختلف امروزه در شامپو مصرف چندانی ندارند. زیرا نمکهای فلزی قلیائیت زیادی داشته و خنثی نمودن این قلیائیت دشوار است. نمکهای آلی نیز کف کنندگی زیادی نداشته و صابونهای ضعیفی هستند. در دترجنت های آنیونیک جز آب دوست حامل بار منفی در محلول می باشد. این دترجنت ها بر اساس ایجاد کف، تمیز کردن و نتیجه نهایی به گروه هایی تقسیم می شوند.
- الکیل بنزن سولفونات ها
- الکیل سولفاتهای درجه یک
- الکیل سولفات نوع دوم
- الکیل اتوکسی سولفاتها
- سولفوساکسیناتها
دترجنت های کاتیونی
دترجنت های کاتیونی محبوبیت و کاربرد کمتری نسبت به دترجنت های آنیونی دارند. خاصیت دترجنتی کاتیونیک ها ضعیف بوده و نیز باعث تحریک پوست و چشم می شوند. این ترکیبات گران قیمت بوده و دارای خاصیت ضد باکتریایی زیادی می باشند. در این ترکیبات جز آب دوست حاوی بار مثبت است. در صورت ترکیب دترجنت های آنیونی و کاتیونی خواص هردو کاهش می یابد. دترجنت های آنیونی خاصیت کف کنندگی و دترجنت های کاتیونی فعالیت ضد باکتریایی را از دست می دهند. این دترجنت های کاتیونی در حالت دهنده های مو با درصد محدودی کاربرد دارند. اسیدهای آمینه موجود در کراتینه مو دارای تعداد زیادی گروه کربوکسیل بوده به راحتی جز مثبت آنیونیک ها هم می توانند به این گروه های کربوکسیل متصل شوند. برای مثال
سدیم در سدیم لوریل سولفات می تواند روی کراتین مو بنشیند ولی اثر حالت دهندگی به مو نمی دهد. به این دلیل کاتیونیک ها می توانند به عنوان ضد الکتریسیته و آنتی استاتیک به کار روند که به راحت تر شانه شدن مو کمک می کنند.
دترجنت های آمفوتریک
یکی دیگر از انواع دترجنت ها ، دترجنت های آمفوتریک می باشد که هم خاصیت آنیونیک و هم خاصیت کاتیونیک دارند که مهم ترین آنها عبارتند از:
- تری متیل گلایسین
- الکیل آمینواسیدها
- ایمیدازولین ها
بتائین ها Betaine مشتقات تری گلیسین بوده و دارای فوائد ذیل می باشند :
- به پوست و چشم آسیبی نمی سارنند که اصطلاحا گفته می شود که mildمی باشند.
- از کف کنندگی و پاک کنندگی خوبی برخوردارند.
- ویسکوزیته را افزایش داده و باعث تغلیظ فرآورده می شوند.
- با دترجنت های آنیونیک سازگارند و همراه با آنها نیز به کار میروند.
این مواد امروزه در شامپو بچه کاربرد دارند. از الکیل آمینواسیدها: از جمله می توان از Sodium cocamini propionateنام برد. کوکامینو همان کوکونات اوریل و اسید اولئیک موجود در روغن نارگیل است. این ماده در نقطه ایزوالکتریک کمتر ۱/۷ به عنوان کاتیونیک عمل می کند. در محیط کمی آنیونیک، کف کنندگی آن بیشتر و در محیطی که کمی کاتیونیک باشد اثر حالت دهندگی (نرم کنندگی) دارد. کف کنندگی ایمیدازولین ها از بتائین ها Betainesکمتر است. دترجنت های آمفوتریک در شامپو بچه یا شامپو طبی در حدود 7-5درصد همراه با یک دترجنت آنیونیک(به عنوان دترجنت
کمکی) به کار می روند. از آنجائیکه دترجنت آمفوتریک نسبت به دترجنت های آنیونیک از قدرت پاک کنندگی کمتری برخوردارند بنابراین برای شامپوهای مخصوص موی چرب به کار نمی روند.
دترجنتهای غیریونی (انواع دترجنت ها) :
یکی دیگر از انواع دترجنت ها ، دترجنت غیر یونی است. الکانوآمیدهای اسیدهای چرب ایجاد دترجنت های غیریونی می کنند. قدرت کم کف کنندگی این دترجنت ها باعث می شود که این مواد کاربرد کمتری داشته باشند. دترجنت ها یغیر یونی در مقابل سختی آب دریا، محلولهای اسیدی و قلیایی بسیار مقاوم هستند. نسبت به پوست بی ضرر می باشند. این دترجنت ها تاریخ مصرف دارند و به علت اینکه غیرمضر می باشند. تحریک پوست و چشم را کاهش داده و نیز قدرت کف کنندگی دترجنت های دیگر را افزایش می دهند. همراه با دترجنت های آنیونی به کار می روند. البته مخلوط دترجنتهای غیر یونی و کاتیونی و نیز مخلوط دترجنت های آمفوتری و غیر یونی قابل استفاده می باشند.
تقسیم بندی انواع دترجنت ها در منایع مختلف به شرحی بود که توضیح داده شد.
