تفسیر آزمایش خاک کشاورزی

تفسیر آزمایش خاک کشاورزی با توجه نتایج آنالیز های کیفی خاک مانند ph ، سمیت منگنز، سمیت آلومینویم ، میزان اسیدیته ، ظرفیت تبادل کاتیونی ، مقدار نیتروژن ، مقدار فسفر، غلظت پتاسیم ، میزان شوری و سایر پارامتر ها می باشد.  تفسیر آزمایش خاک کشاورزی منوط به اندازه گیری دقیق پارامتر های فوق بوده و تطبیق این نتایج با میزان استاندارد های ذکر شده بین المللی می باشد.

روش کود دهی درختان میوه

توصیه کودی

افزایش تولیدات کشاورزی و مواد غذایی پایدار، چه در دوران خشکسالی و چه دوران پر آبی، یک ضرورت برای هر کشور می باشد. تولید مواد غذایی پایدار یک نگرانی مبرم است. بر اساس گزارش سازمان ملل، در سال 2017، از هر 9 نفر در جهان یک نفر گرسنه به رختخواب می رود، در حالی که از هر سه نفر یک نفر در دنیا از سوء تغذیه رنج می برد. با این حال، منابع موجود در کره زمین محدود و تحت فشار فزاینده ای می باشد. با این توضیحات کاملاً واضح است که جهان به سیستم های تولید مواد غذایی کارآمد و پایدار نیاز دارد. این امر مستلزم فناوری جدید کشاورزی و آبزی پروری، استفاده کارآمدتر از منابع پایدار می باشد. با این توضحیات توصیه کودی بر طبق نیاز گیاه یکی از ضروریات برای مصرف بهینه کود در هر کشوری است.

کوددهی به روش چالکود

یکی از بهترین و ساده ترین روش های کود دهی به درخت روش چالکود می باشد. چالکود به دلیل مصرف کودهای آلی، سولفاته و گوگرد محیط خاک را اسیدی می کند. با اسیدی شدن محیط خاک، نفوذپذیری خاک افزایش یافته و موجب می شود آب به راحتی به ریشه برسد و جذب مواد غذایی توسط گیاهان به سهولت انجام می شود.

روش چالکود برای کود دهی برای کشاورز از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه است چرا که روش پا بیل برای کود دهی به درخت هزینه بردار بوده و از طرف دیگر در روش چالکود احتمال آسیب رسانی به ریشه درخت که در روش پا بیل وجود دارد را ندارد.

در روش کود دهی چالکود به دلیل استفاده توده ای از کودهای دامی در چالکود، بذر علف های هرز (که در کودهای دامی بسیار زیاد است) محیط مناسبی برای رویش ندارد. بنابراین در این روش جلو رویش علف های هرز گرفته می شود. در این روش کارایی و راندمان کود به دلیل تغذیه مستقیم ریشه از مواد غذایی بالا می باشد. به علاوه این روش کود دهی موجب تهویه مطلوب ریشه می شود. این امر موجب بالا رفتن رشد و تراکم ریشه ها شده و رنگ ریشه ها را سفید و خوش رنگ می کند.

نحوه کوددهی به روش چالکود:

1. کندن چاله در فاصله یک سوم سایه انداز درخت به تعداد 4 تا 6 چاله به عمق 40 تا 50 سانتی متر و قطر 30 تا 50 سانتی
2. زمان کندن چالکود: اواخر زمستان
3. کودهای مورد نیاز هر درخت که بعد از آزمایش خاک توصیه شده است را با کود دامی پوسیده مخلوط کرده و در چاله های آماده شده ریخته شود.
4. چاله با کود کامل پر شده و با لگد کوب کردن آن را سفت کرده و با خاک هم سطح کنید.
5. بعد از پر کردن باید چاله های را خیس کنید. البته نباید چاله را بیش از حد خیس کنید و از خشک ماندن توده های کود دامی ریخته شده در چاله نیز خودداری کنید.

نکاتی در مورد چالکود:

• خودداری از پخش سطحی کود در پای درخت
• بهترین زمان کوددهی اواخر زمستان یا اوایل بهار می باشد.
• روش کوددهی چلکود یکی از بهترین روش های کوددهی به درخت می باشد.
• در صورت استفاده صحیح از چالکود می توان برای چندین سال از آن استفاده کرد فقط مقدار نشست کود در چالکود را سالیانه اتفاق می افتد را باید با کود دامی پر کرد.
• خاک خارج شده از چالکود را نباید دوباره به چالکود برگرداند و باید به صورت یکنواخت بین ردیف های درختان پخش کرد.
• بهبود جذب عناصر توسط ریشه ها از چالکودهای پر شده با مواد آلی، به دلیل نبود آهک در آن می باشد.

هدف از تولید محصولات کشاورزی سالم

هدف از تولید محصولات کشاورزی سالم در کشور آن است که در تولید تولید محصولات کشاورزی، اصول مصرف بهینه کودی که براساس تجزیه و آزمایش خاک در محصولات زراعی، دارویی و زینتی و تجزیه و آزمایش در محصولات  باغی و درختان زینتی انجام می شود، رعایت شده و مصرف سموم نیز در حداقل مقدار ممکن، بهینه و در زمان صحیح انجام گرفته باشد. بنابراین در کشاورزی ارگانیک (آلی)، اصولاً از کودهای شیمیایی و سموم استفاده نمی شود و به جای آن برای تأمین نیاز غذایی گیاهان از کودهای آلی، زیستی و مواد معدنی فرآیند شیمیایی نشده نظیر خاک فسفات، ساری کود (گوگرد معدنی) و … استفاده می شود. میزان تولید محصول در هکتار در کشاورزی ارگانیک پایین تر از کشاورزی رایج است. پس به دلیل رشد سریع جمعیت در کشور و پایین بودن درآمد ملی و همین طور به دلیل واردات محصولات کشاورزی توسط دولت برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز کشور تولید محصولات کشاورزی ارگانیک در سطح وسیع به صرفه و صلاح کشور نمی باشد.

کود و تولید محصولات کشاورزی سالم

کشاورزان از انواع کودها به دلیل افزایش و به حداکثر رساندن تولید در واحد سطح استفاده می کنند. اما استفاده از کود باید بتواند علاوه بر افزایش تولید، کیفیت محصولات به عمل آمده را ارتقاء بدهد. به علاوه محیط زیست، بخصوص آب های زیرزمینی را آلوده نکرده و همین طور مانع تجمیع آلاینده هایی نظیر نیترات و کادمیوم در اندام های مصرفی محصولات زراعی شده تا سلامتی انسان و دام به خطر نیوفتد. ارتقاع سلامت جامعه و تحقق شعار پیشگیری مقدم بر درمان است، یکی از راهبردهای مهم توسعه کشاورزی در کشور می باشد. در جامعه ما درصد بالایی از افراد، از ناکافی بودن ریز مغذی ها، کلسیم، منیزیم و ویتامین ها رنج می برند. لذا توجه به غنی سازی مواد غذایی و کاهش غلظت آلاینده ها در محصولات کشاورزی از جمله راهکارهای دستیابی به این خواسته مهم است. سازمان خواربار و کشاورزی (FAO)، گزارش داده که حداقل 33 درصد افزایش تولیدات کشاورزی در جهان طی چهار دهه گذشته به دلیل مصرف کودهای شیمیایی بوده است. در کشورهایی که از کود به صورت بهینه استفاده می کنند، افزایش محصولات کشاورزی به حداکثر می رسد.

نتایج تحقیقات متعدد نشان داده است که با غنی سازی محصولات کشاورزی در مزارع و باغ ها می توان سطح جامعه را ارتقاء داده و رتبه سلامت کشور را به آسانی بالا برد.  بنابراین، برای حل مشکل سلامت جامعه ضروری است  سلامت خاک که منبع تولید غذا است، مورد توجه جدی قرار گیرد.

مقایسه جایگاه مصرف کودی ایران با جهان

در سال 1385، سهم ایران از کل مصرف جهانی کود حدود 1.20 درصد بوده است، این در حالی بود که حدود یک درصد از سطح کشت دنیا را داشته است. در سال 1392 مقدار مصرف کود در ایران به حدود 0.50 درصد از کل مصرف جهانی کاهش یافت. در پی این کاهش یک سری کودها از جمله کودهای آلی، گوگردی، ریزمغذی جایگزین آن ها نشد. جدول 1 نشان دهنده وضعیت مصرف کودهای پرمصرف ایران و چند کشور دیگر در سال 1385 بر حسب میلیون تن را به صورت مقایسه ای نشان می دهد.

همان طور که جدول نشان می دهد مصرف کود در کشورمان کاهش یافته و به علاوه ترکیب کودهایی که استفاده می شود به صورت نامتعادل می باشد.

ترکیب کودهای شیمیایی عناصر غذایی

همان طور که گفته شد در کشور ما ترکیب کودها به صورت نامتعادل است به طوری که بر طبق آمارهای بدست آمده 95 درصد کودهای مصرفی کشور را اوره و سوپر فسفات تشکیل می دهد. در حالی که از کودهای آلی، گوگردی، زیستی، پتاسیمی، ریز مغذی ها، ماکروی کامل و اوره با پوشش گوگردی استفاده نمی شود.

کاهش کودهای مصرفی، بخصوص کمبود کودهای نیتروژنی به هنگام رشد گیاه و عدم مصرف کودهای محتوای ریزمغذی، یکی از علل اساسی کاهش تولیدات کشاورزی در اوایل دهه 90 و متقابلا افزایش واردات محصولات کشاورزی بوده است. به علاوه مصرف متعادل کودها نقش بسیار مثبتی در افزایش تولید محصولات کشاورزی دارد.

پیامدهای مصرف کم و یا بیش از نیاز کودهای شیمیایی در کشاورزی

از آنجایی که مصرف نامتعادل کودهای شیمیایی باعث اختلال در فرآیندهای سوخت و ساز گیاهان می شود، لذا ضروری است در توصیه بهینه کودی به مصرف نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، منیزیم و عناصر ریزمغذی بر مبنای آزمایش خاک و نتایج برگ توجه شود. با توجه به اینکه 30 الی 60 درصد عملکرد هکتاری محصولات کشاورزی تابع مصرف کود است، لذا بدیهی می باشد در صورتی که کودهای مصرفی کمتر از نیاز واقعی گیاهان باشد، عملکرد هکتاری محصولات پایین تر آمده و غیر اقتصادی خواهد شد. برعکس این موضوع هم وجود دارد.

پیامدهای زیاده روی در مصرف کودهای نیتروژنی:

• کاهش عملکرد ناشی از نسبت بالای نیتروژن به سایر عناصر غذایی،
• تجمع نیترات در محصولات کشاورزی،
• آلودگی آب های زیرزمینی،
• تخریب محیط زیست.

پیامدهای زیاده روی در مصرف کودهای فسفاتی:

• تجع مقادیر بیش از حد (نیاز) در خاک های سطحی اراضی کشاورزی،
• کاهش عملکرد ناشی از نسبت بالای فسفر به سایر عناصر غذایی به ویژه ریز مغذی ها (مثل روی)،
• تجمع بیش از نیاز فسفر در اندام های گیاهی که کیفیت محصولات کشاورزی را پایین می آورد،
• مسمومیت فسفری گیاه،
• پایین آمدن بازار پسندی محصولات کشاورزی،
• کم شدن پروتئن دانه گندم
• ورود مواد غذایی اضافی به داخل رودخانه ها و دریاچه های آب شیرین پشت سدها که موجب رشد جلبک ها و پایین آمدن اکسیژن آب و در نتیجه از بین رفتن ماهی ها می شود.

نکات مثبت مصرف بهینه کود:

• افزایش محصولات کشاورزی:

مصرف بهینه کود باعث افزایش عملکرد محصولات کشاورزی می شود. در حالی که در کشور ما مصرف کود به صورت نامتعال است. با توجه به وابستگی شدید تولیدات کشاورزی به بارندگی، مصرف بهینه کود به طور نسبی فراموش شده است. اوج فراموشی مصرف بهینه کود بین سال های 1386 تا 1390 می باشد. مقایسه انواع و مقادیر کودها بویژه نوع و میزان کودهای وارداتی بخصوص کودهای فسفاتی با حالت مطلوب (آرمانی)، عدم رعایت اصول مصرف بهینه کودی را به طور واضح نشان می دهد. به طور کلی افزایش هکتاری تولیدات کشاورزی، پلکانی بوده و براساس قانون حداقل لیبیگ، با رفع کمبود نسبی عناصر غذایی که براساس محصول و اقلیم در خاک متغیر است، عملکرد افزایش می یابد.

• افزایش مقاومت گیاهان به تنش ها:

در پی مصرف بهینه کود مقاومت گیاهان نسبت به تنش ها افزایش می یابد. اگر مصرف نامتعال کودها استمرار داشته باشد، قدرت جوانه زنی بذرها پایین آمده که نتیجه آن هم کاهش عملکرد هکتاری محصول می باشد. بعلاوه کیفیت محصول افت پیدا می کند، گیاهان ضعیف شده و مستعد ابتلا به انواع بیماری ها و آفت ها می شوند. در این شرایط کشاورز برای جبران جوانه زنی ضعیف ناشی از قوه نامیه پایین، بذرهای مصرفی خود را حتی تا دو برابر افزایش می دهد. کاشت بذرهای ضعیف نیز موجب می شود که بوته به انواع بیماری ها و آفت ها مبتلا شوند. استفاده بیش از حد مورد نیاز از نیتروژن موجب رشد سبزینه ای زیاد و باعث رشد گوشتی گیاه و ضعیف شدن دیواره سلولی می شود و گیاه را در برابر حمله آفت ها، حشرات و بیماری ها آسیب پذیر می کند. عدم رعایت اصول مصرف بهینه کود به ویژه عدم مصرف کودهای پتاسیمی و ریزمغذی ها موجب پیدایش این نوع بیماری ها و ضعف عمومی بوته های گیاه می شود.

• ارتقاء کیفیت نان

با مصرف بهینه کودها خصوصاً کودهای ریزمغذی، زیستی و آلی در خاک سالم تغذیه گیاه در مزرعه بهبود می یابد. این امر نه تنها موجب افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی می شود به علاوه موجب برطرف شدن کمبودهای گیاهان، اصلاح وضعیت تغذیه ای مردم و متقابلاً به دلیل افزایش ایمنی بدن نیاز به انواع داروها را در کشور به طور چشمگیری کاهش می دهد.

• کاهش ضایعات محصولات کشاورزی

یکی از چالش های اساسی به ویژه در کشورهای در حال توسعه روند افزایشی ضایعات محصولات کشاورزی می باشد. حدود 15 درصد از محصولات کشاورزی تولیدی، در قالب ضایعات محصولات کشاورزی از چرخه مصرف خارج می شود. این درصد معادل غذای 15 میلیون نفر می باشد به همین دلیل هر ساله ضایعات محصولات کشاورزی، بار سنگینی بر دوش اقتصاد کشور وارد می کند.

از عوامل بالا رفتن ضایعات کشاورزی علاوه بر نحوه مدیریت نگهداری محصولات کشاورزی می توان به بالا بودن میزان رطوبت، کمبود غلظت کلسیم (Ca) و بور (B) و بالا بودن غلظت نیترات (NO ₃) در محصولات کشاورزی اشاره می کرد. هر کدام از این عوامل زمان انبارداری را کاهش می دهد. از دلایل مواجه شدن با این مشکلات مصرف نامتعادل کودهای شیمیایی بویژه کودهای نیتروژنی می باشد. با مصرف بهینه کود و جبران کمبودهای محصولات و همین مدیریت صحیح تا حدودی می توان جلو این ضایعات را گرفت.

• افزایش کارایی کودها در کشور

رعایت اصول مصرف بهینه کودها و مصرف آنها مطابق نیاز گیاه و نتایج تجزیه خاک و آب از مهم ترین عوامل افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی می باشد. این دو عامل (مصرف بهینه کودها و مصرف آنها مطابق نیاز گیاه) می توانند نقش بسیار مهمی در افزایش تولید داشته باشند.

پی اچ خاک

شاخص پی اچ ، اندازه گیری میزان اسیدیته و میزان قلیائیت بمنظور بیان میزان فعالیت یون های هیدروژن و هیدروکسید موجود در نمونه خاک می باشد. هر دو این یون ها یعنی هیدروژن و هیدروکسید فعالیت شیمیایی بالای دارند.وقتی فعالیت شیمیایی آنها به پایین ترین میزان خود می رسد که میزان پی اچ خاک حدود ۷ باشد. پی اچ شاخص مهمی در ارزیابی شیمیایی محیطی خاک می باشد که بعنوان یک راهنما برای میزان پایداری خاک مورد بهره برداری قرار می گیرد.  PH خاک همچنین شاخصی برای فرآيند های شیمیایی است که در خاک در حال وقوع است. بر اساس جدول زیر می توان میزان پی اچ برای تفسیر آزمایش خاک کشاورزی را ارائه داد.

میزان پی اچ در مقادیر مختلف باید کاهش و یونیزه شدن کاتیون ها و آنیون ها موجود در محلول خاک می شود. به این منظور شاخص پی اچ برای این کار معیار بسیار مناسبی می باشد. به طور یک راهنمای کلی مقدار محلول بودن یا نبودن پارامتر های زیر به طور قابل توجهی به پی اچ بستگی دارد و پارامتر های زیر در پی اچ های زیر کاهیده می شود.

• فسفر در پی اچ کمتر از 5 و پی اچ بین 8.5تا 9.5
• نیتروژن در پی اچ کمتر از 5 و پی اچ بزرگتر از 9
• پتاسیم در پی اچ کمتر از 5
• سولفور در پی اچ کمتر از 5
• کلسیم در پی اچ کمتر از 5 و پی اچ بزرگتر از 9
• منیزیوم در پی اچ کمتر از 5 و پی اچ بزرگتر از 9
• آهن در پی اچ کمتر از 7.5
• منگنز در پی اچ کمتر از 4.5 و پی اچ بزرگتر از 8
• مولبدینیوم در پی اچ کمتر از 5.5
• آهن در پی اچ بزرگتر از 5.5

تبادل کاتیونی

۵ مورد از عناصری که بیشترین تبادل را در خاک دارند عبارتند از کلسیم ، مینزیم ،سدیم ، پتاسیم و آلومینویم. این پارامتر های مقداری از عدد ظرفیت تبادل یونی (CEC)  می باشد. مقادیر پارامتر های فوق برای خاک به شرح زیر می باشد.

برچسب ها : ph, tds, آزمایش منیزیوم خاک, آزمایشگاه خاک, اسیدیته, املاح محلول, پی اچ, روش محاسبه قلیائیت, سدیم, شوری, قلیائیت خاک, کلسیم