پتاسیم خاک
پتاسیم خاک
پتاسیم جزء عناصر غذایی پر مصرف موجود در خاک و جزء عناصر مورد نیاز خاک محسوب می شود. مقدار پتاسیم موجود در پوستۀ زمین، حدود 1.9 الی 2.3 درصد می باشد و مقدار پتاسیم کل در خاک های زراعی بین 0.5 الی 2.5 درصد است. این مقدار در مقایسه با دیگر عناصر پرنیاز قابل توجه است. مقدار این ماده در خاک های مختلف متفاوت می باشد، اما آن قسمت از کل پتاسیم موجود که به صورت قابل تبادل یا قابل استفادۀ گیاه باشد، ناچیز می باشد.
مقدار پتاسیمی که جذب گیاه می شود، با مقدار مورد استفاده گیاه در اکثر مواقع برابری می کند. گیاهان نیاز فراوانی به پتاسیم دارند. پتاسیم فراوان ترین عنصر غذایی در 15 سانتیمتری بخش بالایی خاک می باشد. اما این شرایط، لزوماً بدان معنا نیست که پتاسیم قابل دسترس ترین عنصر برای گیاه است. چرا که مقدار پتاسیم قابل دسترس برای گیاهان به میزان پتاسیم موجود در بخش قابل دسترس (محلول و تبادلی) بستگی دارد.
پتاسیم فراوان ترین کاتیون موجود در سیتوپلاسم است. جذب آن بسیار انتخابی و با فعالیت سوخت و سازی بستگی داشته و در همه سطوح گیاه، تحرک زیادی دارد. بر خلاف نیتروژن، گوگرد و چند عنصر دیگر، ظاهراً پتاسیم بخش الزامی از اجزایی مانند پروتوپلاسم، چربیها و سلولز نبوده و عمل آن در طبیعت کاتالیزوری می باشد. علی رغم این حقیقت، پتاسیم نقش های اساسی زیادی دارد که در زیر به آنها اشاره می شود:
- در اعمال فیزیولوژیکی سوخت و ساز کربوهیدرات یا تشکیل و تجزیه و انتقال نشاسته؛
- سوخت و ساز ترکیب پروتئین ها؛
- کنترل و تنظیم فعالیت های عناصر کانی اساسی گوناگون؛
- خنثی کردن اسیدهای آلی از نظر فیزیولوژیکی مهم؛
- فعال سازی آنزیم های مختلف؛
- تسریع رشد بافت های مرتمی و
- تنظیم روابط حرکات روزنه ها و آب.
پتاسیم که وظایف متعددی در گیاهان دارد حدود 1 الی 4 درصد از ماده خشک گیاهی را تشکیل می دهد. پتاسیم موجب فعال شدن 60 آنزیم (ترکیبات شیمیایی که حیات را کنترل می کند) مختلف می شود. بنابراین پتاسیم نقش حیاتی در ساخت کربوهیدارت ها و پروتئین ها دارد. وجود پتاسیم در خاک سبب می شود که رژیم آبی در گیاه بهبود یافته و همچنین تحمل گیاه در برابر خشکی، یخ زدگی و شوری افزایش می دهد. بعلاوه گیاهانی که از نظر پتاسیم به خوبی تأمین شده باشند کم تر تحت تأثیر بیماری ها قرار خواهند گرفت. پتاسیم خاک و همچنین سایر پارامترهای خاک در آزمایشگاه آب و خاک تهران شرکت آب راهبر محاسب (آبرام) آزمایش می شود.
علایم کمبود پتاسیم در گیاهان
از علایم کمبود پتاسیم در گیاهان می توان به توقف رشد، رنگ پریدگی برگ ها در طول حاشیه بیرونی از نوک به سمت قائده اشاره کرد. همچنین کمبود پتاسیم در خاک موجب می شود حاشیه بیرونی برگ ها زرد یا متمایل به قرمز شود و همین طور برگ ها متمایل به قهوه ای یا سوخته شده و پلاسیده شده و از بین می روند. از دیگر علایم کمبود پتاسیم علاوه بر زردی و قرمزی برگ ها، پیچیده و خمیده شدن و به شکل فنجان درآمدن آنهاست. همچنین کمبود پتاسیم در خاک باعث می شود میوه ها کوچک، احتمالا دارای نقاط و محل های آسیب دیده، کیفیت پایین انبارداری و نگهداری شوند.
پتاسیم به عنوان یکی از عناصر تغذیه ای پر مصرف در خاک ممکن به صورت طبیعی در خاک کم باشد. یا به دلیل کشت پی در پی محصولات در طول سالیان و برداشت این عنصر و سایر عناصر تغذیه این کمبود اتفاق افتاده باشد. در بعضی مواقع کشت گیاهان پرمحصول و نیاز فراوان آنها به عناصر تغذیه ای نیز باعث ایجاد کمبود این عناصر می شوند.
مصرف تجملی پتاسیم
مصرف تجملی پتاسیم به معنی افزایش بیش از حد طبیعی غلظت پتاسیم در اندام های گیاهی به ویژه برگ است. جنبه های مثبت مصرف تجملی عبارت است از: اثر آن در کاهش تنش های زنده و غیرزنده و همچنین اثرات مفید آن بر بهبود کیفیت محصول، افزایش کارایی آب، مقاومت به تنش خشکی، افزایش مقاومت به سرمازدگی، آفات و بیماری ها. جنبه های منفی آن می توان به دخالت احتمالی آن در جذب و یا میزان فراهمی فیزیولوژیکی منیزیم و کلسیم اشاره کرد. در هر صورت مصرف پتاسیم می بایست در حد بهینه باشد.
کودهای پتاسیمی عمدتاً به وسیله استخراج نمک های پتاسیمی از رسوباتی که خود از تبخیر دریاچه ها و دریاهای بسته تشکیل شده در دوران های مختلف زمین شناسی و یا از طریق خشکاندن آب دریاچه های نمکی به وجود می آیند، ساخته می شوند. کلرور پتاسیم، سولفات پتاسیم، نیترات پتاسیم و سولفات پتاسیم محلول (سولوپتاس) جزء مهمترین کودهای پتاسمی می باشند.
