کیفیت آب رودخانه ها

برای تعیین کیفیت آب رودخانه ها ، باید پارامتر هایی از جمله درجه حرارت ، PH ، اکسیژن محلول ،اکسیژن مورد نیاز بیو شیمیایی (BOD)، فسفات آلی ، نیترات  و کلیفرم مدفوعی بررسی گردد. چراکه در سه دهه اخير به دنبال رشد اقتصادي سريع و استفاده بيشتر از محيط زيست توجه و نگراني نسبت به مسايل زيست محيطي نيز به شدت افزايش يافته است. آب از مهم ترين كالاي توليدي محيط زيست است كه بسته به فعاليت، اهميت آن متغير است. نياز انسان به آب باعث شده تا اكثر تمدن هاي بشري در كنار رودخانه ها شكل بگيرند.

رودخانه ها جزء کوچکی از آبهاي جاري جهان هستند. با وجود این از اجزاء حیاتی چرخه هیدرولوژیک محسوب میشوند و هر سال 32-37کیلومتر مکعب آب به اقیانوسها منتقل میکنند. رودخانه ها به عنوان یکی از منابع اساسی تأمین آب براي مصارف گوناگون از جمله کشاورزي، شرب و صنعت مطرح میباشند. از این رو پایش کیفیت آب رودخانه ها ، این منابع با توجه به خشکسالیهاي اخیر و توسعه شهري و روستایی یکی از وظایف مهم در حیطه محیط زیست میباشد.

میانگین نزولات جوي در کشور ما حدود یک سوم میانگین خشکیهاي زمین است و در کشور پهناور ما توزیع همین مقدار اندك بارندگی نیز یکنواخت نیست. بنابراین کنترل آبهاي سطحی و استفاده بهینه از منابع آب از اولویت بسیار بالایی برخوردار است.

بدیهی است که تعیین وضعیت کیفیت آب رودخانه ها براي اتخاذ راهکارهاي مناسب جهت جلوگیري از کاهش کیفیت آب و یا بهبود آن ضروري به نظر میرسد. از طرفی پهنه بندي آلودگی و ارائه تصویر صحیح از وضعیت کیفی آبهاي سطحی توسط نرم افزار GISباعث میگردد تا هر گونه تصمیمگیري مدیریتی که اثرات زیست محیطی آن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم متوجه آبهاي
سطحی کشور باشد با آگاهی بیشتر اتخاذ گردد.

در بسیاري از کشورها پایش کیفیت منابع آب یکی از برنامه هاي اصلی سازمان هاي مرتبط با آب است. بیشتر این کشورها
دستورالعملهایی براي پایش تهیه یا با استفاده از دستورالعملهاي منتشر شده توسط سایر کشورهای سازمانهاي بینالمللی این کار را انجام میدهند. استفاده از شاخص WQI بسیار متداول بوده و براي طبقه بندي کیفی آبهاي سطحی شاخصی کامل و جامع محسوب میگردد.

در شناخت شرایط کیفی یا آلودگی آبهاي سطحی باید اطلاعات مربوطه را پردازش کرده و نتیجه خلاصه شده آن را براي کاربردهاي مختلف به متخصصان ارائه نمود. اندیس کیفیت آب NSFWQI هم یکی از شاخصهاي پرکاربرد جهت پهنه بندي کیفی آبهاي سطحی میباشد که نسبت به دیگر مدلهاي موجود داراي مشکلات کمتري بوده و همچنین به دلیل سادگی و در دسترس بودن مشخصه هاي کیفی توسط بیشتر محققین مورد استفاده قرار میگیرد.

بر اساس پارامترهاي کیفیت آب رودخانه ها ،BOD5 ،TS ،pH ،DOکدورت، دما، فسفات، نیترات و کلیفرم مدفوعی تعیین میگردد. که پس از اندازه گیري مشخصه هاي فوق، به هر یک از پارامترها یک وزن و یا ارزش عددي نسبت داده میشود و زیر شاخصها از روي منحنی هاي تبدیل بدست می آید و در نهایت براي محاسبه شاخص نهایی از روابط ریاضی استفاده میگردد.

شاخص NSFWQI شاخصی با مقیاس کاهشی است. یعنی با افزایش میزان آلودگی آب، مقادیر شاخص کاهش مییابد و در نهایت کیفیت آب را به وضعیتهاي بسیارخوب، خوب، متوسط، بد و خیلی بد درجه بندي میکند.