آزمایشگاه کنترل کیفیت آب :

هدف از آزمایشگاه کنترل کیفیت آب ، آگاهی از وضعیت و روند تغییرات ویژگیهاي فیزیکی، شیمیایی و میکروبی منابع آب، در محل استفاده میباشد. فرایند کنترل کیفی به تأیید امکان ادامه تامین آب از یک محدوده یا منبعی مشخص میانجامد لذا انجام آزمایشات شیمیایی و تعیین پارامترهاي اصلی، براي هر منبع تأمین آب شرب، یکی از فعالیت هاي اساسی و ضروري کنترل کیفی در تمامی شرکت هاي آب و فاضلاب می باشد.پس از انجام آنالیز، براي هر منبع تامین آب یک سري داده ها و نتایج بدست می آید که در بیشتر موارد این داده ها به صورت خام رها می شود.و رسیدن به شناخت صحیح و جامع به وسیله این داده ها مشکل و در عین حال مستلزم صرف وقت زیادي می باشد.از طرفی با توجه به اینکه هزینه زیادي در بخش آزمایشگاهی هر شرکت آب و فاضلاب صرف می شود ،همچنین اهمیت آنالیز کیفی استفاده مطلوب از این داده ها ضروري است.

براي آنالیز دوره اي کیفیت منابع آب شرب در آزمایشگاه کنترل کیفیت آب ، با هدف اطمینان از کیفیت در هنگام مصرف همچنین بررسی تغییر کیفیت در طی زمان،طرحی تدوین شده است. به نحوي که با امکانات و محدودیتهاي موجود داراي اطمینان بخشی بالا و امکان برآورد بهتر تغییرات سالانه منابع باشد.با توجه به اینکه آنالیز شیمیایی منابع در تمام فصول یک سال، نیاز مند بکارگیري تعداد نیروي بیشتر و اختصاص بودجه و هزینه بالاتر می باشد. لذا طرحی تدوین شده است که با در نظر گرفتن شرایط موجود به اهداف مدیریتی مورد نظر رسید.در این طرح یک دوره آنالیز شیمیایی براي تمام منابع تامین آب در9ماهه اول سال انجام می شود سپس کنترل فصلی منوط به سنجش هدایت الکتریکی و بررسی تغییرات آن می شود. با توجه به اینکه هدایت الکتریکی یا TDSیکی از معیارهاي اصلی در بررسی تغییرات پارامترهاي شیمیایی یک منبع آبی است که به ویژه براي منابع آبی زیرزمینی که بیشتر منابع استان را شامل می شود این امر کاملا درست است. لذا در مواردي که منابع سطحی بوده می توان تغییرات نیتریت، نیترات و آمونیوم را نیز بررسی کرد.
– همراه کردن نتایج آنالیز در محل براي هدایت الکتریکی و نتایج آنالیز آزمایشگاه کنترل کیفیت آب علاوه بر ایجاد امکان برآورد تغییرات کیفیت آب منابع، به کنترل فرآیندهاي هر دو سیستم )نمونه برداري، اندازه گیري و ثبت نتایج( کمک می کند. بررسی و تحقیق مواردي که عدم همخوانی وجود دارد توسط مسئول کنترل کیفیت آزمایشگاه ضروري است.
مراحل اجراي طرح به صورت زیر است:

• فهرست یکسانی از منابع تامین آب براي اندازه گیري هاي دوره اي آزمایشگاه کنترل کیفیت آب و فصلی تهیه می گردد.
• دستورالعملی یکسان و استانداردي براي روش و محل نمونه برداري تهیه و در آزمایشگاه کنترل کیفیت آب آموزش داده می شود.
• برنامه ریزي می شود تا براساس دستورالعمل استاندارد در نه ماه ابتدایی سال از کلیه منابع آب استان نمونه برداري شده و کلیه متغیرهاي کیفی شیمیایی آب اندازه گیري شوند. براي تحلیل بهتر نتایج سالهاي متوالی به ویژه براي منابع آبی سطحی )چاه دستی با عمق کمتر از 50متر، قنات، چشمه و یا رودخانه( لازم است نمونه برداري هر منبع در فصل مشخصی از هر سال صورت پذیرد.
• برنامه ریزي می شود در ماه دوم هر فصل (اردیبهشت، مرداد، آبان و بهمن) مقدار هدایت الکتریکی ECبراي همه منابع در
  محل اندازه گیري نتایج در هر فصل توسط هر شهرستان ارسال گردد. براي صرفه جویی در زمان و هزینه، اندازه گیري ECبه صورت همزمان با نمونه برداري میکروبی در آزمایشگاه کنترل کیفیت آب انجام می شود.
• در آذرماه نتایج بدست آمده ماههاي اردیبهشت، مرداد و آبانماه مقایسه می گردد و درصد اختلاف متوسط آنها با داده هاي
  آزمایشگاهی نیز تعیین می شود. در صورتی که داده هاي هدایت الکتریکی هر دو فصل یا اندازه گیریهاي آزمایشگاهی و در محل براي یک منبع آبی تفاوتی بیش از % 20داشته باشند مشخص می گردد که براي این منبع آبی لازم است نمونه برداري جدیدي انجام شده و آنالیز کامل صورت پذیرد. در نتیجه فهرست این منابع که براي آنها نمونه کنترلی گرفته می شود تعیین می گردد.
• در سه ماه پایانی سال براي منابعی که اختلاف داده ها قابل ملاحظه نباشد نتایج آنالیز کامل متغیر هاي کیفی در آزمایشگاه کنترل کیفیت آب به عنوان داده هایی معتبر به هر شهرستان اعلام می گردد.
• برنامه ریزي می گردد که آنالیز کامل نمونه هاي کنترلی در سه ماهه انتهایی سال انجام ، نتایج ثبت و تحلیل گردد. از تحلیل نتایج دوره اي و کنترلی با داده هاي فصلی با در نظر گرفتن اعتبار داده ها نتایج مطمئن و معتبر براي هر منبع آبی مشخص می شود .
• در اسفند ماه مقادیر سنجش شده فصلی بهمن ماه براي ECبا داده هاي قبلی مقایسه شده و در صورت وجود اختلاف براي آنالیز مجدد اقدام می گردد.
• با جمع بندي نتایج، کیفیت منابع آبی از نظر پارامترهاي اصلی شیمیایی و تغییرات فصلی هدایت الکتریکی در فروردین سال بعد براي هر شهرستان به تفکیک تحلیل و بررسی شده و اعلام می شود. صحت نتایج بدست آمده در هشت گام بررسی میشود:
  گام اول: مقایسه TDSآزمایش شده و TDSمحاسباتی
  گام دوم: مقایسه هدایت الکتریکی با مجموع یونها :.1مقایسه هدایت الکتریکی با مجموع آنیونها .2مقایسه هدایت الکتریکی با مجموع کاتیونها
  گام سوم: مقایسه تعادل آنیونها و کاتیونها
  گام چهارم: کنترل میزان سختی و کاتیونهاي دو ظرفیتی پ                                                                                        سپس نتایج آنالیز برحسب mg/lهدایت الکتریکی برحسب میکرو زیمنس برسانتیمتر همراه مشخصات منابع شهرستان در Excelثبت می شود و 1+8آیتم با توجه به تاثیرات و نقش انها در تعیین کیفیت آب انتخاب شدند که شامل: هدایت الکتریکی– – TDS-سولفات –کلرور– نیترات– سدیم– منیزیم-کلسیم و ترکیب مشخصه یا تیپ شیمیایی است.

براي تحلیل می توان با استفاده از روابط ساده آماري انواع خروجی ها و نمودارها را  در آزمایشگاه کنترل کیفیت آب بدست آورد و با دادهها نمودارهاي مختلفی نمایشداده می شود که تجسم عینی اطلاعات نهفته دادهها است. براي تجزیه و تحلیل داده هاي حاصل از اندازه گیري متغیرهاي فیزیکی- شیمیایی معمول، آگاهی از روش ها و تعاریف آماري ضروري است.