رابطه کیفیت خاک با تولیدات کشاورزی

رابطه کیفیت خاک با تولیدات کشاورزی

رابطه کیفیت خاک با تولیدات کشاورزی یک رابطه دو طرفه است، یعنی هر چه کیفیت خاک بهتر باشد میزان تولیدات کشاورزی نیز افزایش می یابد. به دلایل متعددی از جمله کمبود مواد آلی، ماهیت خاک های زراعی کشور(که عمدتاً آهکی می باشند)، بی کربناته بودن منابع آب آبیاری، استمرار در مصرف نامتعادل کودها و عدم رواج مصرف کودهای ریزمغذی، محصولات کشاورزی تولیدی مقدار ناچیزی از عناصر ریزمغذی را دارا بوده که موجب شده افراد جامعه ما عمدتاً به نحوی از کمبود عناصر غذایی به ویژه ریزمغذی ها در مضیقه باشند. برای حل این مشکل لازم است ابتدا خاک که منبع اصلی برای تولیدات بشری است، شناخته شود و برای خودکفایی نسبی و تقویت تأمین سلامت جامعه، کیفیت و سلامت خاک افزایش داده شود، چرا که حفظ کیفیت خاک بدون رعایت اصول زیر بی معنی خواهد بود.

راه های حفظ کیفیت و سلامت خاک

• جلوگیری از انحطاط شرایط فیزیکی خاک مخصوصاً جلوگیری از تغییر منحنی رطوبتی خاک،
• افزایش درصد مواد عالی خاک از طرق مختلف از جمله تشویق به حفظ کاه و کلش و زیر خاک کردن بقایای گیاهی،
• جلوگیری از اضافه شدن عناصر سنگین به خاک از راه های مختلف از جمله کنترل کیفی کودهای فسفاتی وارداتی و سولفات روی از نظر کادمیوم و سرب،
• ممانعت از اسیدی شدن خاک های زراعی،
• کنترل فرسایش و کاهش مقدار آن تا حد 4-6 تن در هکتار به طوری که میزان خاک فرسایش یافته از میزان خاک تولیدی سالانه کمتر شود،
• تأمین محیط زیست مناسب برای زندگی مطلوب موجودات زنده خاک،
• حذف اصطلاح تن در هکتار و جایگزینی آن با کیلوگرم محصول تولیدی به ازای هر کیلوگرم کود مصرفی و
• حذف کیلوگرم محصول تولیدی به ازای هر متر مکعب آب مصرفی.

یکی از عملیات اشتباهی که کیفیت خاک را به طور جدی تهدید می نماید، در آماده سازی خاک در کشور می باشد. محققان تغییرات دو نوع ویژگی خاک (ماده آلی و وزن مخصوص ظاهری) را بعد از 7 سال سوزاندن بقایا و کاه و کلش باقیمانده در مزرعه گندم بررسی و نشان دادند که سوزاندن بقایای گیاهی مزرعه سبب کاهش ماده آلی و جمعیت بیولوژیکی خاک شده و سلامت خاک آسیب دیده است. محققین اثبات نمودند که جِرم ویژه ظاهری خاک، نیز به طوری معنی دار پس از سوزاندن مزرعه، افزایش می یابد. این به معنی ایجاد مشکلاتی در نفوذ آب و نفوذ ریشه در خاک می باشد و لذا مشاهده می شود که توجه به سلامت خاک و کشاورزی پایدار، اجتناب ناپذیر می باشد.

اثرات زیان بار سوزاندن باقیمانده گیاهان در مزارع پس از برداشت محصول شامل کاهش شدید جمعیت ریزجانداران خاکی به ویژه در لایه های رویین خاک، کاهش کیفیت خاک، کاهش نفوذپذیری آب در خاک، افزایش فرسایش پذیری خاک، هدر رفت مقدار زیادی کربن (50- 70 درصد) به صورت CO₂، تبدیل بقایای آلی پر ارزش به ماده سوخته و زغالی شده مقاوم به تجزیه میکروبی، افزایش جرم ویژه ظاهری خاک و کاهش تخلخل خاک می باشد.

برای نیل به تولید پایدار که لازمه آن ارتقاء کیفیت خاک می باشد، باید سوزاندن بقای گیاهی به هر دلیلی ممنوع و در مقابل نه تنها بقای گیاهی به خاک برگردانده شوند، بلکه در شاخص های برداشت باید سهمی را به خاک برمی گردانند، تشویق مالی شوند تا بدین طریق، تولید محصولات کشاورزی در واحد سطح افزایش یابد. زیرا، مقدار کود مورد نیاز هر محصولی تابع میزان عملکرد مورد انتظار و قابلیت خاک برای آزاد سازی مقدار عناصر غذایی است.

شاخص سلامت خاک با درک این که سلامت انسان با کیفیت خاک در ارتباط است، لذا حفظ کیفیت و سلامت خاک باید هدف اصلی یک جامعه باشد. به عبارت دیگر، برای تولید پایدار بایستی سلامت خاک حفظ شود. عواملی که کیفیت و سلامت خاک را ارتقاء می دهند عبارتند از:

• اضافه نمودن مواد آلی،
• رعایت اصول تناوب زراعی،
• کشت بدون شخم،
• کاهش آلاینده های زیست محیطی،
• مدیریت بهینه کودها، سموم و افزایش پوشش گیاهی.

بنابراین، هر قدر کیفیت مطلوب تر و وضعیت حاصلخیزی خاک بهتر باشد، پتانسیل خاک برای تولید بیشتر در واحد سطح نیز افزایش یافته و در مقابل برای همان مقدار عملکرد هکتاری، به کود کمتری نیز نیاز خواهد بود. برای پی بردن به کیفیت خاک نیز بهترین راه آزمایش آن توسط یک آزمایشگاه معتمد می باشد. آزمایشگاه شرکت آبرام واقع در دانشگاه شهید بهشتی- پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور آزمایش خاک کشاورزی و کیفیت سنجی آن را انجام می دهد. برای اطلاع از نحوه نمونه برداری و ارسال نمونه با ما تماس بگیرید.