روش نمونه برداری از خاک
روش نمونه برداری از خاک
روش نمونه برداری از خاک و رسوب بر اساس هدف نمون برداری متفاوت می باشد. با توجه به هدف نمونه برداري مي توان نمونه برداري از لايه هـاي مختلـف خـاك يـا رسـوب را انجام داد. باید از عمق هاي مختلف خاك برش هاي مناسب را تهيه و آناليز را انجام داد. ولي به طور كلي بـراي تعيـين ميـزان آلـودگي خـاك يك منطقه با توجه به اينكه غلظت آلاينده ها با افزايش عمق خاك كاهش مي يابد از لايـه هـاي سـطحي خاك نمونه برداري مي شود. نمودار زير نشان مي دهـد كـه بـا افـزايش عمـق خـاك غلظـت آلاينـده هـا كاهش مي يابد.
با توجه به عمق خاكي كه نمونه از آن برداشته مي شود مـي تـوان از دسـتگاههاي مختلـف اسـتفاده كـرد. همچنين بايد به اين موضوع توجه كرد كه چون دسـتگاههاي مختلـف از عمق هـاي مختلـف خـاك نمونـه برداري مي كنند. آناليز خاک آنها داراي جواب يكسان نمي باشند. به عنوان مثال اگـر بـا بيـل حفـاري كوچـك Small Grab كه يك دستگاه كوچك نمونه بردار است و با دست مي توان از آن استفاده كرد، نمونه برداري انجام شود. جـواب آنـاليز خـاك آن روش نمونه برداری از خاک بـا جـواب آنـاليز همـان خـاك كـه بـا بيـل حفـاري بـزرگ Large Grab نمونه برداري شده است متفاوت است. علت در اين است كه بيل حفاري بزرگ از عمق بيشتري از خاك تا حدود 25سانتي متر را برداشت مي كنـد و در نتيجـه غلظتهـا متفـاوت اسـت. همچنـين هنگام نمونه برداري از خاك يا رسوب بهتر است از Multi Coreاستفاده شود. چـون ممكـن اسـت آن قسمت از خاك كه Coreوارد آن مي شود مثلاً داراي DDTباشـد و قسـمتهاي ديگـر خـاك آلـودگي نداشته باشد. كه در زير شكل برخي از سيستمهاي موردنظر نشان داده شده است.
نمونه دو نوع اصلي نمونه گيرهاي رسوبات بستر محيط هاي آبي وجود دارند كه عبارتند از:
- نمونه گيرهاي سطحيGrab Samplers
- نمونه گيرهاي مغزه Core Samplers
نمونه گيرهاي سطحي براي برداشت نمونه از سطح رسوبات بستر و بررسي توزيع فقط آلاينده ها و بررسي و نمونه گيري از موجودات كفزي در رسوبات مناسب بوده درحاليكه نمونه گيرهاي مغزي براي برداشت با قطر كم در عمق رسوبات و براي بررسي توزيع عمومي آلاينده ها در رسوبات مخزن، نرخ رسوبگذاري و روند تاريخي آلودگي در مخزن مناسب هستند.
نمونه گيرهاي سطحي در انواع مختلف در دسترس هستند كه مهمترين انواع آنها عبارتند از :
- Van Veen Grab
- Ponar
- Petersen
- Eckman
- Birge-Eckman
نمونه گيرهاي Van Veen به دليل قابليت استفاده در اكثر انواع جنس و بافت بستر محيط هاي آبي بيشتر استفاده دارد. بايد توجه داشت كه براي برداشت نمونه هاي رسوب به خصوص در نقاط عميق، شناور نمونه برداري بايد مجهز به وينچ باشد. بیشتر از نمونه گيرهاي Van Veenتوصيه ميگردد.
نمونه بردار Birge-Eckmanكوچك در مواردي كه شناور مجهز به وينچ نباشد، قابل استفاده است. در صورت تمايل به استفاده از ساير انواع نمونه گير رسوب سطحي و آشنايي با نحوه عملكرد اين نمونهگيرها بايد براساس استاندارد ASTM- E1391-2002عمل شود. نمونه گيرهاي مغزي در انواع مغزه گيرهاي وزني Gravity Corer ، مغزه گيرهاي دستيHand Corer مغزه گيرهاي ارتعاشي Vibracorer و مغزه گيرهاي جعبه اي Box Corerوجود دارند كه انواع تجارتي مختلفي از هر يك از اين دسته ها در دسترس هستند.
مغزه گيرهاي دستي در واقع لوله اي پلاستيكي يا شيشه اي يا فلوروكربني و يا فلزي داراي لايه دروني پلاستيكي هستند كه براي برداشت نمونه مغزي از رسوبات در نواحي كم عمق آب مخزن يا جريان هاي ورودي كم سرعت به نحوي كه قابليت ورود شخص نمونه بردار به درون آب وجود داشته باشد، استفاده ميشوند.
براي برداشت نمونه مغزي رسوبات با استفاده از نمونه گيرهاي مربوطه، شناور نمونه برداري حتما بايد مجهز به وينچ قوي باشد. تنها نمونه گيرهايي كه نياز به استفاده از وينچ ندارند، نمونه گيرهاي دستي و انواع كوچك Kajak-Brinkhurst Corer و Phleger Corer ميباشند.
براي مطالعات پايش كيفي مخازن در نقاط عميق دو نوع نمونه گير وزني مذكور و براي نقاط كمعمق مغزهگيرهاي دستي يا نوع BMH-53 piston corerتوصيه ميگردد. براي اطلاعات بيشتر و تمايل به استفاده از ساير انواع نمونه گير رسوب مغزي و آشنايي با نحوه عملكرد و روش نمونه برداری از خاک و اين نمونه گيرها بايد براساس استاندارد ASTM- E1391-200 عمل شود.
