مواد فعال سطحی و دترجنت ها

مواد فعال سطحی و دترجنت ها به موادی اطلاق می شود که دارای خاصیت تقلیل کشش سطحی با سطحی که در تماس با  است ، می باشد. کم شدن کشش سطحی به صورت ایجاد کف ، تقویت خاصیت پخش شوندگی مایعات بر روی سطح جامدات ، معلق شدن جامدات در مایعات و بالاخره تشکیل امولوسیون ظاهر می شود. مواد فعال سطحی و دترجنت ها به طور وسیعی در مواد شوینده و مواد آرایشی به کار برده می شوند. و بر حسب خاصیت فعالیت سطحی به پنج گروه زیر تقسیم می شوند.

• پاک کننده های که برای جذف مواد جامد از سطوح و یا چرک زدایی کاربرد دارند. پودر های پاک کننده ، شامپو و صابون های آرایشی.
• خیس کننده ها که برای تقویت خیس کنندگی در رنگ مو و لوسیون های مخصوص آرایش ها مو به کار برده می شوند.
• کف سازان که برای ایجاد کف زیاد در شامپو  ها و یا لوسیون ها ویزه استحمام کاربرد دارند.
• ایجاد کنندگان امولوسیون که برای تقویت خاصیت تشکیل امولوسیون در کرم های پوست و یا مو مصرف می شوند.
• حلال ها که برای تقویت خاصیت حلالیت برخی از مواد مانند عطر ها و اسانس ها به کار می روند.

خواصی که در بالا ذکر شده است به یک گروه خاص تعلق ندارد. بلکه هر ماده فعال سطحی به درجاتی دارای این خواص است.

مواد فعال سطحی و دترجنت ها دارای خواص مولکولی آمفی پاتیک هستند. بدین شکل که بخشی از آنها دارای مولکول آب دوست و بخش دیگر دارای مولکول آب گریز است. بخش آبدوست معمولا دارای گروه های قطبی مانند کربوکسیل ، سولفات و سولفانات ها و یا در حالت مواد فعال سطحی غیر یونی ، شماری از گروه های هیدروکسیل واتر ها تشکیل شده است. بخش آبگریز را معمولا هیدروکربن های زنجیره ای و یا حلقوی و یا مخلوطی از هر دوتشکیل می دهد. خاصیت دو گانه این مولکول ها عامل اصلی جذب سطحی است.

مواد فعال سطحی و دترجنت ها بر حسب نوع مصرف ، خواص فیزیکی و یا خواص شیمیایی تقسیم بندی می شوند. هیچ یک از این تقسیم بندی های رضایت بخش نبوده لذا این مواد بر حشب رفتار یونی آنها به ۴ دسته تقسیم بندی می شوند:

1. گروه آنیونی

   

2. گروه کاتیونی

   

3. گروه غیر یونی

   

4. گروه آمفو لیتیک

این گروه مانند آلکانولامید ها ، مشتقات پلی ایتلن گلایکول و مشتقات پلی اتیلن یمین می باشد.