آزمایش خاک کشاورزی

آزمایش خاک کشاورزی به منظور تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مانند شوری ، درصد سدیم ، املاح آب ، اسیدیته ، ساختار و بافت خاک ، دانه بندی ، کربنات ، بی کربنات ، قلیائیت و گچ و آهک و حضور مواد مغذی تشکیل دهنده خاک می باشد. که با تعیین کیفیت خاک می توان ترکیبات آن را برای رشد گیاه و درختان بدست آورد  تعیین کرد که آیا نیاز به اضافه کردن کود یا سایر افردونی به خاک وجود دارد یا نه. بنابراین آزمایش خاک کشاورزی روشی موثر برای جلوگیری از کمبود مسمومیت‌ها غذایی است.

بهترین زمان برای نمونه برداری قبل از کشت گیاه و و فصول رشد گیاه می باشد به طور معمول بهترین زمان پاییز یا بهار می باشد. که پس از آن آمایش های شیمیایی بر روی نمونه خاک انجام شده و مشخص می گردد که کیفیت آب به چه صورتی خواهد بود.

پارامتر ها آزمایش خاک کشاورزی

در صورت نیاز می‌توان میکرو نوترینت‌ها مانند آهن یا بور و مس‌  و منگنز را نیز به پارامتر های اضافه کرد.نمونه خاکی که برای آزمایش ارسال می شود باید حداقل حدود ۱ تا ۲ کلیوگرم خاک یکدست و از عمق تقریبا ۳۰ سانتی متری و سطحی خاک مزرعه در یک پاکت پلاستیکی ریخته شود و آن نیز خود در پاکت دیگری قرار داده شود و سپس برای آزمایشگاه ارسال شود. به طور کلی اراضی دارای ۱۰ هکتار زمین کشاورزی بعنوان یک نمونه در نظر گرفته می شود البته به شرطی که کل مزرعه یک کشت داشته باشد و تقریبا یکدست باشد و در صورتی که مشخص شود که کیفیت خاک در یک مزرعه متفاوت است از نقاط مختلف نمونه‌های متعدد باید تهیه شود.

نمونه برداری آزمایش خاک کشاورزی

روش های متفاوتی برای نمونه برداری وجود دارد. بر حسب کاربری روش های متفاوتی برای نمونه وجود دارد. روش های زیر برای نمونه از خاک ارائه شده است:

• روش محور مختصات
• روش شبکه بندی
• روش چند ضلعی
• روش زیگزاگی

روش نمونه برداری خاک کشاورزی

در نمونه برداری باید دقت کنیم که خاک با نمونه خاص دیگری تماس نداشته باشد. نمونه باید از محلی برداشت شود که تعیین کننده تمام محل باشد. عمق نمونه برداری بر حسب گیاه متفاوت است. نمونه‌ها باید در هوای آزاد خشک شوند.

در نمونه برداری آزمایش خاک برای هر 10 هکتار زمین کشاورزی یک نمونه کافی می باشد. مگر اینکه جنس زمین، محصول کاشته شده و یا جنس کود مورد استفاده متفاوت باشد. اگر مساحت زمین بیشتر باشد یا محصول کاشته شده و یا جنس کود استفاده شده متفاوت باشد باید تعداد نمونه را افزایش داد. در موقع نمونه برداری از زمین کشاورزی باید دقت شود که 6 ماه قبل از نمونه برداری از هیچ نوع کودی برای زمین استفاده نشود.

بهترین زمان نمونه برداری برای مزارع قبل از کاشت محصول و یا بعد از برداشت آن می باشد. برای باغات نیز قبل از کاشت نهال و در صورت احداث باغ، اواخر زمستان تا اوایل بهار و یا اواخر تابستان تا اوایل پاییز بهترین زمان نمونه برداری می باشد. زمین خیلی خیس و گلی از آنجایی که رفت و آمد نمونه بردار را مختل می کند برای نمونه برداری مناسب نیست و زمین خیلی خشک نیز به دلیل آنکه ابزارهای نمونه برداری از جمله مته نمونه برداری و بیل به دشواری به زمین فرو می روند نیز مناسب نمی باشد. بهترین شرایط نمونه برداری پس از گذشت سه روز بعد از آبیاری می باشد که به این حالت زمین اصطلاحاً گاورو می گویند.

نمونه برداری در زمین‌هایی که شکل هندسی منظمی دارد به این صورت است که ابتدا قطرهای زمین مورد نظر را ترسیم کرده و از محل تلاقی قطرها یک نمونه برداشته و از راس قطرها با کمی فاصله به مرکز چهار نمونه دیگر نیز برمی‌داریم (شکل 1). ولی در زمین‌هایی که شکل آنها نامنظم است نمونه بردار باید به صورت زیگزاکی و مارپیچی حرکت کرده و هر کجایی که تغییر جهت می دهد باید یک نمونه بگیرد (شکل 2).

نمونه برداری از خاک باغ

نمونه برداری از باغ با زمین زراعی متفاوت می‌باشد و در تعیین دقت آزمایش انجام شده بسیار تعیین کننده است. چرا که نمونه‌ای که گرفته می‌شود باید نماینده کل زمین باشد.  برای نمونه برداری از باغ باید به مساحت و یکنواختی باغ توجه کرد. برای باغ‌هایی که مساحت آن بالای 2 هکتار است و همین طور دارای خاک یکنواخت نیستند ابتدا باید زمین را به قطعات یکنواخت و کوچک‌تر تقسیم کرد. در هر قطعه  6 درخت سالم را انتخاب کرده به طوری که این 6 درخت باید نماینده 80 درصد کیفیت خاک کل باغ باشد. در وسط نصف بیرونی سایه‌انداز هر کدام از درخت‌ها چاله‌ای به عمق 90 سانتی‌متر کنده و از دیواره آن یک لایه خاک به عرض 8-10 سانتی‌متر و به عمق 2-3 سانتی‌متر در سه عمق 0-30، 30-60 و 60-90 به داخل خاک‌انداز یا بیلچه‌ای که داخل چاله گذاشته‌اید بریزید و نمونه هر عمق را در یک سطل جداگانه بریزید. این عمل را برای پنج درخت دیگر نیز انجام داده و نمونه هر عمق را به نمونه موجود در سطل همان هم بریزید و در نهایت نمونه هر سطل را باهم میکس کنید و در نهایت به آزمایشگاه ارسال کنید.

نحوه نمونه برداری فوق نمونه برداری مرکب می‌باشد که بهترین نوع نمونه برداری است. نمونه برداری مرکب به این صورت است که از نقاط مختلف باغ یا مزرعه بر حسب مساحت نمونه برداری در عمق های مختلف انجام می شود. در آخر  همه نمونه‌ها بر حسب عمق با هم مخلوط می کنند و یک نمونه از هر عمق بدست می آورند. بعد نمونه برداری نمونه مورد نظر را باید جلو آفتاب پهن کرد تا خشک شود.

عمق های نمونه برداری نیز بر حسب نوع و سن گیاه کشت شده با هم فرق می کند. در حالت کلی عمق نمونه برداری از خاک برای گیاهان مختلف به صورت جدول زیر (جدول شماره 1) است. تعداد نمونه های برداشته شده حداقل باید 10 تا در عمق های ذکر شده برای هر نوع گیاه باشد. مثلا برای نمونه برداری از چمن باید 10 نمونه از عمق 0- 8 سانتی متری و 10 نمونه نیز از عمق 8- 15 سانتی متری برداشت.

ابزارهای نمونه برداری:

• مته نمونه برداری (Auger) استوانه ای که برای نمونه برداری از خاک های شنی و خشک استفاده می شود؛
• مته نمونه برداری مارپیچی برای نمونه برداری از خاک های مرطوب مناسب می باشد؛
• بیلچه و بیل دستی (در نبود مته از این ابزارها استفاده می شود.).

نمونه برداری با مته به این صورت است که با چرخاندن دسته آن خاک در انتهای آن جمع می شود در صورت نمونه برداری با بیل یا بیلچه باید گودالی به شکل V کند و از کناره های گودال V شکلی، 3 الی 4 سانتیمتر  خاک (به اندازه یک الی دو کیلوگرم) جدا کرد. نمونه برداشته شده را باید در کیسه های پلاستیکی زیپ دار ریخت. بعد از آن باید اطلاعات نمونه را نوشته و با یک برچسب به کیسه نمونه چسبانده  و به آزمایشگاه منتقل داد.

اطلاعات روی برچسب نمونه خاک:

• نام زارع
• نام نمونه بردار
• اسم مزرعه
• محل مزرعه
• جنس خاک
• نوع محصول
• محصول مورد کشت در آینده
• کشت قبلی
• عمق نمونه برداری

تفسیر نتایج آزمایش خاک کشاورزی

۲ پارامتر در تفسیر نتایج خاک کشاورزی بسیار با اهمیت است. غلظت بحرانی و حد کفایت عناصر غذایی 

 غلظت بحرانی حدی از غلظت عنصر غذایی است که بالاتر از آن گیاه نسبت به مصرف کود عکس العمل نشان نمی‌دهد ولی پایین تر از آن، گیاه نسبت به مصرف کود عکس العمل مثبت نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، غلظت بحرانی، غلظتی است که در آن حداکثر 90تا 95درصد عملکرد را داشته باشیم. اگر غلظت از آن حد کمتر شود کاهش عملکرد و رشد مشاهده می‌شود. بعد از اینکه نتایج را تفسیر کردیم و داده‌ها به مقادیر کم، متوسط، اپتیمم(حدی از غلظت عنصر غذایي که نه کمبود دارد و نه زیادي) و زیاد طبقه بندی شدند به مرحله توصیه کودی می‌رسیم.