اندازه گیری نیتریت در آب آشامیدنی :

نیتریت، حالت اکسایش میانی نیتروژن است، که از اکسایش آمونیاک (محصول میانی فرایند نیترات سازی) و نیز کاهش نیترات (محصول میانی فرایند نیترات زدایی) تولید می شود. غلظت نیتریت در آب های شیرین معمولاً خیلی کم و در حدود  Mg NO₂ – N/L 0/001 است و به ندرت به Mg NO₂ – N/L 1 می رسد؛ ولی در آب های آلوده  ای که غلظت اکسیژن محلول آنها کم است، ممکن است به چند میلی گرم بر لیتر هم برسد.

نیتریت مسبب بیماری متهمو گلوبینمیا، بخصوص در نوزادان است؛ زیرا نیتریت با هموگلوبین سلول های خون واکنش می دهد و  متهموگلوبین تشکیل می شود که برخلاف هموگلوبین، قادر به انتقال اکسیژن به بافت ها و سلول ها نیست؛ به همین دلیل، استانداردهای آب آشامیدنی، حداکثر غلظت مجاز نیتریت را بسیار ناچیز (حدود Mg NO₂ – N/L 0/1)  توصیه کرده اند. برای نیترات، حداکثر غلظت مجاز در آب های آشامیدنی معمولاً Mg NO₂ – N/L 45 است، که این محدودیت به منظور پیشگیری احتمالی کاهش نیترات به نیتریت در دستگاه گوارشی نوزادان و بروز بیماری متهمو گلوبینمیا در آنها است.

نیتریت را می توان به روش های رنگ سنجی، کروماتوگرافی یونی و تجزیۀ تزریقی جریانی اندازه گیری کرد.

نیتریت از جمله ترکیبات آلاینده ازت است بنابراین اندازه گیری نیتریت در آب آشامیدنی ضروری می باشد. اندازه گیری نیتریت در آب با روش کالری متری با تشکیل رنگ ارغوانی مایل به قرمز آزو در pH دو تا دو و نیم در حضور محلول های دی آزو تایزد سولفانیل آمید و N – 1 نفتیل و اتیلن در آمین در هیدروکلراید تعیین مقدار می شود. در روش اسپکتروفتومتری، نیتریت در رنج 10 – 1000 میکروگرم بر لیتر در 543 نانومتر بر حسب ازت یا نیتریت قابل اندازه گیری می باشد.

غلظت های بالای نيتريت را می توان با رقيق کردن نمونه انجام داد در اندازه گيری نيتريت تداخلات کلر آزاد، تری کلريد نيتروژن ، و يون های زير به علت رسوب تحت شرايط آزمايش شامل طلا،بيسموت،آهن،سرب ،جيوه ، نقره ، هگزا کلرو پلاتينات متا وانادات ويون کوپريک مزاحم و بايد حذف شوند. در صورت وجود ذرات معلق به وسيله فيلتراسيون با کاغذ صافی ٠/۴۵ميکرومتر مي توان آنها را جدا نمود.

نمونه برداري ونگهداری نمونه برای اندازه گیری نیتریت در آب آشامیدنی  :

نمونه هايی که برای نيتريت بايد آناليز شوند نبايد جهت نگه داری اسيدی نمود. تعيين مقدار روی نمونه ها بايد سريع و بي درنگ انجام شود تا از تبديل باکتريايی نيتريت به نيترات و آمونياک جلوگيری شود ، برای نگه داری کوتاه مدت ١ تا ٢روز نمونه در منفی ۲۰ درجه سانتيگراد فريزر، و يا در يخچال در ۴ درجه سانتيگراد نگه داری شوند. بهتر است نمونه ها در شرايط استريل و ظروف قهوه ای استريل نمونه برداری شوند .

تجهيزات مورد نياز  اندازه گیری نیتریت در آب آشامیدنی :

• اسپكتروفتومتر 
• ترازوي حساس الكتريكي 
• وسايل شيشه اي مورد نياز

معرف ها :

• معرف سولفانيل آميد : ۵ گرم سولفانيل آميد را در مخلوط ۵٠ ميلی ليتر اسيد کلريدريک غليظ و ٣٠٠ميلی ليتر آب عاری از نيتريت حل نموده و تا ۵٠٠ميلی ليتر به حجم می رسانيم اين محلول چندين ماه پايدار است.
• محلول ( – Nنفتيل) اتيلن دی آمين هيدرو کلرايد : ٠/۵گرم ترکيب فوق را در ۵٠٠ ميلی ليتر آب مقطر عاری از نيتريت حل نموده ودر بطري های تيره رنگ نگه داری می کنيم.

معرفات بالا را مي توان به صورت زير نيز تهيه نمود که به ٨٠٠ ميلي ليتر آب مقطر ، ١٠٠ ميلي ليتر اسيد فسفريك %٨۵ و ١٠گرم سولفانيل آميد اضافه مي کنيم بعداز اينكه سولفانيل آميد کاملا حل شد به آن ١گرم -١ ( – Nنفتيل ) – اتيلن دي امين دي هيدرو کلرايد اضافه کرده مخلوط  کرده تا کاملا حل شود سپس به حجم يك ليتر مي رسانيم.

• اسيد کلريدريک : به نسبت ١به ٣رقيق شود ( يک قسمت اسيد + ٣قسمت آب)
• اکسالات سديم ٠/٠۵نرمال : ٣/٣۵گرم اکسالات سديم را به حجم يک ليتر برسانيد.
• فرو آمونيم سولفات ٠/٠۵نرمال : ١٩/۶٠٧گرم فرم آمونيم سولفات ۶آبه + ٢٠CCاسيد سولفوريک غليظ در اب حل کرده وتا يک ليتر رقيق می کنيم .
• تهيه محلول استوک نيتريت : ١/٢٣٢گرم نيتريت سديم را در اب مقطر حل می کنيم وتا يک ليتر رقيق می کنيم – ) 1mil=250 µgN-NO2محلول استاندارد ٢۵٠پي پي ام (و با ١ميلي ليتر کلروفرم آنرا ذخيره مي آنيم.
• تهيه محلول استاندارد حد واسط : ۵٠ميلي ليتر از محلول استوك فوق را به حجم ٢۵٠رسانده ( mil= ۵٠µ g –N02محلول استاندارد ۵٠پي پي ام )
• محلول های استاندارد کار نيتريت : ١٠ميلی ليتر از محلول استاندارد ppm ۵٠نيتريت را به حجم يک ليتر برسانيد (محلول ۵٠٠ميكروگرم در ليتر) از محلول فوق يک سری استاندارد از صفر تا ٢۵ميکروگرم در ليتر( ٠-٢۵ميكروگرم در ليتر)تهيه نماييد . اين استانداردها بايد روزانه تهيه شود.

روش آزمون اندازه گیری نیتریت :

به ۵٠ميلی ليتر از نمونه يا يک قسمت رقيق شده تا ۵٠ميلی ليتر ( اگر نمونه دارای جامدات معلق باشد انرا صاف نموده وچنانچه pHبين ۵-٩نمی باشد با استفاده ازاسيد کلريدرک يا آمونياک نرمال آنرا تنظيم کنيد) ، ٢ميلی ليتر معرف افزوده(يک ميلی ليتر محلول سولفانيل آميد ٢تا ٨دقيقه صبر کرده وسپس يک ميلی ليتر محلول  اتيلن دی آمين دی هيدروکلرايد افزوده) ، مخلوط می کنيم ودر عرض ١٠دقيقه تا ٢ساعت (بيشتر از ٢ساعت نشود) بعد از افزودن معرف رنگی به نمونه و استانداردها با استفاده از اسپکتروفتومتر ميزان جذب را در ۵۴٣ نانومتر در مقابل شاهد آب مقطر قرائت کرده و يادداشت شود.

در صورتيکه معرف رنگي مطابق با بر اساس روش بالا تهيه شود بعد از آماده سازي نمونه ٢ميلي ليتر از محلول مذکور به آن افزوده شود. با رسم منحنی استاندارد غلظت نمونه های مجهول را از روی منحنی محاسبه نمایید.