زه آب کشاورزی

اهميت زه آب کشاورزی در حجم قابل توجه و غيرمتمركز بودن اين منابع است که بخش زیادی از آب آبياري بـه مصرف واقعي گياه نرسيده و در نهايت به صورت زه آب خارج مي شود. زه آب کشاورزی با توجه به حجم قابـل توجه مهمترين منابع آب هاي برگشتي را شامل مي شوند. همانطور که گفته شد به واسطه مصرف نهاده هاي كشاورزي و عدم جذب كامل آنها توسط گياه ، بخش زیادی از آنها به زه آب ها منتقل ميشود کخ اين منابع داراي سموم و عناصر مغذي بوده و دارای TDS بالايي مي باشند.

به طور كلي پارامترهـاي كيفـي مهـم در ارتبـاط بـا TDS شامل هدايت الكتريكي ، يون هاي ويژه (سديم، كلر و بر)، عناصر مغذي (فسفر و نيتروژن) و سموم و آفتكش ها مي باشد. در ميان اغلب زه آب هاي زير زميني، نمك هاي كلريد سديم NaCl و سولفات سديم Na2SO4 بر ديگـر نمـك هـا غالب هستند. زه آب ها ممكن است حاوي انواع ديگر بنيان هاي شيميايي و يا غلظت هاي زياد بر، سلنيوم، آرسنيك يا ديگر يون ها با خطرات احتمالي زيست محيطي باشند.

تجمع مواد مغذي در زه آب کشاورزی و راه يابي آنها به منابع آب سطحي و زير زميني، معـضلات محـيط زيـستي فراوانـي را بـه
همراه خواهد داشت. مواد مغذي به ويژه فسفر موجود در زه آب مي توانند منجر به تسريع يوتروفيكاسيون و تشديد آلودگـي منـابع آب گردد. همچنين نيترات در غلظت هاي افزون بر 50 ميل يگرم بر ليتر مي تواند براي انسان زيان آور باشد. نيتروژن، فسفر و پتاسـيم، سـه عنصر عمده در كودهاي دامي و شيميايي هستند كه در زه آب کشاورزی و زراعي يافت مي شوند. حدود تلفات ساليانه و غلظت حداكثر اين سه عنصر را كه در روان آب هاي سطحي و زه آب زيرزميني نشان مي دهد.

كيفيت زه آب کشاورزی بستگي به نوع سامانه زهكشي، الگوي كشت، وضعيت اقليمي، هيدرولوژي و ويژگي هـاي فيزيكي و
شيميايي خاك دارد. دما و رطوبت خاك بر فرايندهاي نيترات سازي و نيترات زدايي تاثير مي گذارد، افزايش دما سرعت فرايندهاي
زيستي مثل دنيتريفيكاسيون (نيترات زدايي) و آزاد شدن تركيبات معدني را افزايش مي دهد. مقدار رطوبت كمتر از ظرفيـت نگه داري مزرعه، نرخ تمام فرايندها را به جز نيترات زدايي افزايش مي دهد.

سطوح بالاي ايستابي كه تحت مديريت ايجاد شود، مي تواند غلظـت نيترات را در زه آب به مقدار قابل توجهي كاهش دهد. روان آب هاي سطحي از جمله عوامل اوليه تاثيرگذار بر انتقال رسوبات و مواد آلي و فسفر به زهكش هاي سطحي به شمار مي روند.

آفتكش ها معمولا به همراه ذرات خـاك در روانـاب سـطحي جابـه جـا مي شوند، در غلظت آفت كش ها در زه آب هاي سطحي بيش از زه آب کشاورزی زيرزميني است. مقدار آفتكش ها در زهآب زيرزميني معمولا كمتر از 0.1 درصد آن مقداري است كـه مـورد مـصرف قـرار گرفتـه اسـت. آتـرازين يـا هـم خانواده هاي آن بيش از ساير آفتكش ها مورد بررسي قرار گرفته اند. فاضلاب هاي شهري، صنعتي و كشاورزي از نظر ويژگي هاي كيفي متفاوت بوده و اين تفاوت در مقياس كـمتـر در داخـل گـروه هاي
مختلف از منابع سه گانه مذكور نيز مشاهده مي شود.

اين تفاوت در فاضلاب هاي خانگي، مربوط به ويژگي هـاي فرهنگي، عـادات غـذايي، كيفيت آب مصرفي و همچنين شرايط آب و هوايي و فرايند تصفيه مي باشد. مشخصه اصلي فاضـلابهاي انـساني BODو COD بـالا، عناصر مغذي و ميكرو ارگانيسم هاي بيماري زا (باكتريايي و انگلي) مي باشد. اين فاضلابها در صورت عدم نفوذ فاضلاب هاي صـنعتي فاقـد فلزات سنگين در حد خطرزا مي باشند، لذا از اين نظر جاي نگراني نيست.

ايـن منـابع در صـورت راهبـري درسـت تـصفيه خانـه از حـداقل نوسانات كيفي برخوردار خواهند بود. در زه آب کشاورزی وابسته به كيفيت آب مـصرفي، نـوع و رانـدمان سـامانه آبيـاري، نـوع سـامانه زهكشي، ميزان مصرف نهاده هاي كشاورزي، نوع و ويژگي هاي خاك و همچنين شرايط اقليمي منطقه ميباشد. مشخصه اصلي زه آب هـاي كشاورزي دارا بودن EC بالا، وجود عناصر مغذي فسفر و نيتروژن ( Nو P ) در غلظتي قابـل توجـه و هـمچنـين حـضور بقايـاي سـموم و آفتكش ها و در درجه هاي كمتر عوامل ميكروبي مي باشد. مهمترين عامل محدوديت زا در استفاده مجدد از اين منبع در كـشاورزي ميـزان بالاي املاح بوده و از جنبه هاي زيست محيطي عناصر مغذي، بقاياي سموم و آفتكش ها از اهميت بيشتري برخوردارند.