مسیرهای انتقال پاتوژن ها و انگل های مرتبط با آب

انتقال، شامل جابجایی عامل عفونی از یک مخزن به یک میزبان، مهمترین عامل در زنجیره عفونت می باشد. پاتوژن ها می توانند از طریق مسیرهای متعددی از مخزن به میزبان مستعد منتقل شوند. مسیرهای انتقال پاتوژن های مرتبط با آب در شکل 1 خلاصه شده است.

شکل 1- مسیرهای انتقال انگل ها و پاتوژن های مرتبط با آب

انتقال شخص به شخص

رایج ترین راه انتقال عوامل عفونی، انتقال شخص به شخص می باشد. مثال هایی از انتقال شخص به شخص یا تماس مستقیم شامل بیماری های مقاربتی از قبیل سیفلیس، گونورآ، هرپس و سندروم نقص ایمنی اکتسابی می باشد. سرفه و عطسه کردن منجر به آزادسازی قطرات بسیار کوچکی از پاتوژن ها در فاصله چندین فوتی از میزبان می شود.

انتقال از طریق آب

وجود آب برای زندگی روی کره زمین حیاتی است. معمولاً انسان 2-4 لیتر آب در روز مصرف می کند. آب آشامیدنی علاوه بر اینکه دارای ترکیبات مفید (از قبیل آهن، فلوراید) می باشد، بعضی اوقات اثرات منفی روی سلامتی انسان دارد زیرا ممکن است حاوی آلودگی های رادیولوژیک، میکروبیولوژیک و شیمیایی باشد. وقتی که آب با زائدات انسانی و حیوانی آلوده می شود، آب در بیماری هایی که در زیر آورده شده اند سهیم می باشد:

• بیماری های منتقله توسط آب:

  عفونت یا پاتوژن های میکروبی ممکن است منجر به مشکلاتی برای دستگاه گوارش (از قبیل اسهال) یا بیماری های سیستمیک (از قبیل هپاتیت ایجاده شده توسط ویروس ها، نارسایی کلیه به علت عفونت با اشرشیاکلی O157:H7) شود.

• بیماری های ناشی از عدم شستشوی کافی:

  از قبیل تراخم، بیماری ایجاد شده توسط شپش ها و کنه ها با بهداشت ضعیف مرتبط بوده که آن عدم دسترسی به آب سالم می باشد.

• بیماری هایی که آب در چرخه انتقال ها آن ها نقش دارد:

  از قبیل شیستوزومیازیس، توسط کرم های انگلی (شیستوروما مانسونی) موجود در بدن حلزون های آب شیرین ایجاد می شود. حالت عفونی کرم، که سرکاریا [1] (حالت آزادزی لاروهای انگلی) نامیده می شود، آب را آلوده کرده و به دنبال تماس با پوست منجر به عفونت می شود. انگل ها منجر به آسیب رساندن به ارگان هایی از قبیل روده، پوست، کبد و معده می شوند.

• بیماری های منتقله بوسیله حشرات نقل مرتبط با آب:

  این بیماری ها توسط حشرات ناقل که در آب تخم ریزی می کنند (از قبیل مالاریا، تب دانگ، تب زرد) ایجاد می شود.

در سال 1854، جان اسنو، پزشک و اپیدمیولوژیست انگلیسی، اولین کسی بود که انتقال پاتوژن از طریق آب را مطرح کرد. به دنبال یک اپیدمی وبا که منجر به 500 مرگ شد، وی بیان کرد که بین اپیدمی وبا و مصرف آب از چاه خیابان بروود در لندن ارتباط وجود دارد. در سال 1893، روبرت کخ، باکتری عامل وبا را شناسایی کرد و ثابت کرد بین مصرف آب و طغیان وبا ارتباط وجود دارد. در آغاز قرن بیستم، بیماری های منتقله با آب از قبیل وبا و تب تیفوئید (حصبه) نگرانی عمده مسئولین سلامت عمومی بوده است. سایر پاتوژن ها و انگل هایی که ظهور کردند شامل کریپتوسپوریدیوم، ژیاردیا، اشرشیاکلی O157:H7 و ویروس های روده ای بوده است.

در سال 1996، اسهال عمدتاً از طریق آب یا غذای آلوده باعث مرگ 3.1 میلیون نفر در سراسر دنیا شد که اغلب آن ها را کودکان تشکیل می دادند. ظغیان بیماری های منطقه از طریق آب در ایالات متحده توسط اپیدمیولوژیست ها و مقامات بهداشتی سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های ایالات متحده گزارش می شود. بسیاری از طغیان ها به علت عدم تصفیه یا تصفیه ناکافی آب های سطحی یا زیرزمینی می باشد. بیماری های گوارشی با منشاء ناشناخته و ژیاردیا از عمده بیماری های منتقله توسط آب های سطحی و زیرزمینی هستند.

انتقال از طرق غذا

عملیات غیربهداشتی در طول فرآیند تولید یا تهیه مواد غذایی منجر به انتقال پاتوژن ها و انگل های متنوعی می شود. سالانه، مواد غذایی میلیون ها نفر را تحت تأثیر قرار داده  و منجر به مرگ هزاران نفر می شود. پاتوژن های نوظهور منتقله از طریق غذا، در ایالات متحده گزارش و در جدول 1 نشان داده شده است. میوه ها و سبزیجات خام ممکن است در طول آبیاری با آب آلوده به مدفوع یا به وسیله یک شخص آلوده در طول پردازش، ذخیره، توزیع و یا آماده سازی نهایی آلوده شوند.

جدول 1- تخمین سالانه تعداد افرادی که در ایالات متحده با پاتوژن های باکتریایی انتخابی بیمار شده اند

مصرف نرم تنان (از قبیل صدف خوراکی، حلزون دوکفه ای و صدف رودخانه) در انتقال پاتوژن های باکتریایی و ویروسی، اووسیت ها و کیست تک یاخته ها قابل توجه است. نرم تان اغلب در وردی رودخانه های آلوده زندگی می کنند. نرم تنان به عنوان تغذیه کنندگان از فیلتر، مقدار زیادی آب (4-20 لیتر بر ساعت) را پردازش می کنند که عمدتاً پاتوژن ها و انگل ها در بافت های گوارشی نرم تنان تجمع می یابند. برای سلامتی نگران کننده می باشند زیرا اغلب به صورت خام یا نیم پخته مصرف می شوند. توسعه تکنیک های مولکولی به شناسایی پاتوژن ها و انگل ها در نرم تنان کمک کرده است. انواع گوناگونی از ویروس های پاتوژن در نمونه های گرفته گرفته شده از نرم تنان در سراسر جهان کشف شده است که شامل انتروویروس ها، نوروویروس ها، ویروس هپاتیت A، روتاویروس ها، استروویروس ها و آدنوویروس ها بوده است. همچنین اووسیت های عفونی کریپتوسپوریدیوم در صدف های رودخانه و حلزون های دوکفه ای در اسپانیا کشف شده است.

انتقال از طریق هوا

برخی بیماری ها (از قبیل تب Q، بیماری های قارچی) می توانند از طریق هوا منتشر شوند. مسیر هوایی در انتقال آئروسل های بیولوژیکی تولیدی توسط تصفیه خانه ای فاضلاب یا آبیاری از طریق اسپری نمودن پساب، مهم می باشد. لازم به ذکر است، لژونلا و مایکوباکتریوم آب آشامیدنی، می توانند از طریق مسیرهای هوایی منتقل شوند.

انتقال توسط ناقلین

معمول ترین ناقلین انتقال دهنده بیماری ها، بندپایان (از قبیل کک ا، حشرات) یا مهره داران (از قبیل جوندگان، سگ ها، گربه ها) می باشند. ممکن است پاتوژن ها چندین ناقل بندپای درونی داشته باشند. برخی بیماری های منتقله توسط ناقلین شامل مالاریا (ایجاد شده توسط پلاسمودیوم)، تب زرد یا انسفالیتیس (هر دو توسط آربووبروس ها[1] تولید می شوند) و هاری (ویروس های منتقله توسط گازگرفتگی سگ ها یا گربه های وحشی) می باشند.

فومیت ها[3]

برخی پاتوژن ها ممکن است توسط اشیاء غیرزنده یا فومیت ها (هر شی یا ماده ای که توانایی انتقال پاتوژن ها و میکروارگانیسم های عفونت زا را داشته باشد از قبیل لباس ها، ظروف، اسباب بازی، تلفن ثابت و همراه، کیبرد کامپیوتر و سایر سطوح محیطی) منتقل شوند. فومیت ها غالباً با پاتوژن ها و انگل های ناشی از چند منبع ( از قبیل دست های آلوده، ترشحات بدن، ذرات معلق در هوا) آلوده شده و مسئول انتقال ویروس های روده ای (از قبیل روتاویروس ها، نوروویروس ها) و ویروس های موجود ر هوا (از قبیل رینوویروس ها، ویروس آنفولانزا) هستند. جدول 2 مثال هایی از سطوح محیطی آلوده شده با ویروس ها را نشان می دهد. به دنبال آلودگی سطوح، ویروس ها یم تواندد با توجه به خصوصیات فومیت ها، فاکتورهای محیطی (دما، رطوبت نسبی، pH، نور، وجود سایر میکروب ها)، نوع و سویه ویروس ها به مدت طولانی زنده باقی بمانند.

انتقال اشرشیاکلی، استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس تورینجینسیس[4] و فاژ MS2 از سطوح به انگشت، در سطوح صاف (از قبیل فولاد ضدزنگ، شیشه، کاشی و سرامیک) نسبت به سطوخ متخلخل (از قبیل پلی استر، اسکناس) بیشتر بوده و همچنین انتقال در رطوبت نسبی بالا، بیشتر از رطوبت نسبی پایین می باشد. انتقال پاتوژن توسط فومیت ها را می توان با شستن کافی و کامل دست و ضدعفونی مناسب سطوح آلوده کنترل کرد.

جدول 2- ویروس های زنده شناسایی شده بر روی سطوح یا درون ساختمان ها

منبع: 

کتاب NOITUBIRTSID DNA NOITCUDORP RETAW GNIKNIRD FO YGOLOIBORCIM

1.Cercariae

2. arboviruses

[3] . Fomites

[4] . Bacillus thuringiensis