میزان مصرف آب در محصولات کشاورزی :

میزان مصرف آب در محصولات کشاورزی  ابتداء به تعريف آب مجازي و فرهنگ مصرف آب و چگونگي تعامل كشورها با كمبود آ ب در توليد و تجارت محصولات مختلف پرداخته و سپس برخي راهكارهاي پيشنهادي براي اصلاح مديريت مصرف بهينه آب به همراه تصاويري از ميزان آب مصرفي برخي محصولات در هر واحد ارائه گرديده است.

متوسط كارآيي میزان مصرف آب در محصولات کشاورزی نشان مي دهد كه در بين محصولات زراعي كشور جو, يونجه , ذرت دانه اي و گندم از كارآيي بالايي برخوردارند. محصولات فوق الذكر بازاء هر مترمكعب آب بيش از يك كيلوگرم ماده خشك (حداكثر ١/٢كيلوگرم) توليد مي كنند. كارآيي مصرف آب در سيب زميني حدود ٠/٩٤كيلوگرم ماده خشك و در چغندرقند و نيشكر به ترتيب ٠/٧٥و ٠/٧٢كيلوگرم شكر برمتر مكعب آب مي باشد. اين شاخص فيزيولوژيكي در محصولاتي مانند پياز, توتون و تنباكو و خيار كمتر از ٠/٤و در بقيه محصولات بين ٠/٤تا ٠/٦كيلوگرم بر مترمكعب است. به طور كلي متوسط كارآيي مصرف آب در محصولات زراعي كشور حدود ٠/٨٥كيلوگرم بر مترمكعب بوده و اين رقم در بسياري از كشورها بيش از ١/٥كيلوگرم بر مترمكعب گزارش شده است.

براي افزايش كارآيي میزان مصرف آب در محصولات کشاورزی گرچه عمدتا استفاده از روشهاي آبياري تحت فشار توصيه مي گردد ولي تجربيات در ديگر كشورها نشان داده است كه با بهره گيري از روشهاي آبياري نشتي نيز مي توان بازاء هر مترمكعب آب دور از انتظار نمي باشد.
بنابراين اگر با امكانات آبياري فعلي , كارآيي قابل دستيابي را رقم فوق الذكر فرض نماييم سالانه بالغ بر ١٠ميليارد مترمكعب آب در اراضي آبي محصولات زراعي كشور از چرخه توليد خارج مي شود كه با احتساب ٣٨درصد راندمان آبياري اين رقم به مراتب بيشتر مي گردد, از اين رو افزايش راندمان آبياري بويژه ارتقاء كارآيي مصرف آب در اراضي كشور از اهميت و اولويت خاص برخوردار است .
به مقدار ماده خشكي كه توسط گياه به ازاي هر مترمكعب آب تبخير و تعرق شده حاصل مي گردد, كارآيي مصرف آب و يا Water Use Efficiencyگويند. براي محاسبه كارآيي مصرف آب از نسبت ماده خشك توليدي به ميزان تبخير و تعرق استفاده مي شود . كارآيي مصرف آب به صورتهاي مختلفي بيان مي شود كه در اين مطالعه از گرم و كيلوگرم ماده خشك بر مترمكعب آب بهره گرفته شده است. كارآيي مصرف آب در گياهان چهاركربنه C4مانند ذرت و نيشكر از ٢/٥و در گياهان سه كربنه C3مانند گندم و چغندرقند از ١/٥كيلوگرم ماده خشك برمترمكعب آب بيشتر است.

براي افزايش راندمان میزان مصرف آب در محصولات کشاورزی گرچه به طور عمده استفاده از روشهاي آبياري تحت فشار توصيه مي گردد ولي تجربيات در ديگر كشورها نشان مي دهد كه با بهره گيري از روشهاي آبياري نشتي نيز مي توان بازاء هر مترمكعب آب حداقل ١/٥كيلوگرم ماده خشك بدست آورد كه بدين منظور نياز به يك سيستم كارآمد زراعي با رعايت دستورالعمل هاي مناسب به زراعي و بهنژادي مي باشد . در چنين سيستمي در صورتي كه از مديريت آبياري مطلوب استفاده شده و آب كافي و بموقع براساس مراحل
فنولوژيكي و نياز واقعي در اختيار گياه قرار گيرد, بدون شك دستيابي به ١/٥كيلوگرم ماده خشك در يك مترمكعب آب دور از انتظار نمي باشد.
بنابراين اگر با امكانات آبياري موجود, كارآيي میزان مصرف آب در محصولات کشاورزی قابل دستيابي را عدد فوق الذكر فرض كنيم , سالانه بالغ بر ١٠ميليارد مترمكعب آب در اراضي آبي محصولات زراعي كشور از چرخه توليد خارج مي شود كه با احتساب ٣٨درصد راندمان آبياري اين رقم بمراتب بيشتر مي گردد, لذا در كشور خشكي كه همواره با خشكساليهاي شديد همراه بوده و مقدار كل آب استحصال شده آن كمتر از ١٠٠ميليارد مترمكعب در سال است افزايش راندمان آبياري و بخصوص ارتقا كارآيي مصرف آب در اراضي آبي كشور از اهميت ويژه و اولويت خاص برخوردار مي باشد.