پارامترهای کیفی آب کشاورزی

پارامترهای کیفی آب کشاورزی شامل یکسری پارامترهای فیزیکی – شیمیایی، میکروبی و فلزات سنگین می باشد. در ایران استاندارد مشخصی که بتوان از طریق آن به تعیین مشخصات آب مناسب کشاورزی پرداخت وجود ندارد. زیرا کیفیت آب کشاورزی به نوع گیاهی که کشت می شود و همین طور کیفیت خاک بستگی دارد. بعضی از گیاهان مقاومت بیشتری به شوری دارند برای آبیاری این گیاهان از آب با EC بالا میتوان استفاده کرد. بعضی از گیاهان هم مقاومتشان نسبت به شوری کم است، برای آبیاری آنها باید از آب با کیفیت استفاده کرد.

از پارامترهای کیفی آب کشاورزی، شوری و EC به این دلیل مهم است که تأثیر مستقیم در بهره وری کشاورزی دارد. تحمل گیاهان نسبت به شوری را می توان در چهار دسته حساس، نسبتاً حساس، نسبناً مقاوم و مقاوم تقسیم کرد. در حساسیت گیاهان به شوری علاوه بر کل شوری، غلطت تک تک یون ها نیز مهم است. دلیل این امر آن است حساسیت گیاهان و به خصوص برگهای آنها به هر یک از یون ها متفاوت است. مثلا برگهای بعضی از گیاهان به یون های سدیم و کلر بسیار حساس هستند که باید در نظر گرفته شود.

در تعیین مشخصات آب مناسب کشاورزی همان طور که گفته شد تعیین کیفیت خاک نیز مهم است. انواع خاک نیز مانند آب کیفیت متفاوتی دارند بعضی از خاک ها (خاک رس) EC و مواد مغذی بالایی دارند. برای آبیاری این نوع خاکها باید دقت شود که آبی که استفاده می شود EC و شوری بالایی نداشته باشد. برای این نوع خاک ها چون مواد مغذی بیشتری دارند، به علاوه باید کود کمتری هم استفاده کرد. خاک های سیلتی EC متوسطی داشته و برای آبیاری آنها می توان از آب های با کیفیت متوسط استفاده کرد. خاک شنی توانایی کمی در نگهداری مواد مغذی داشته و میزان EC و همین طور شوری آنها خیلی پایین است. در آبیاری اینگه خاک ها می توان از آب های با EC بالا استفاده کرد. در این نوع خاک ها، برای تقویت مواد مغذی خاک می توان از کود هم استفاده کرد.

در تعیین مشخصات آب مناسب کشاورزی باید دقت شود همه پارامترهای مورد نیاز آب کشاورزی آزمایش شود. علاوه بر پارامترهای ذکر شده آزمایش دقیق یک سری پارامترهای دیگر نیز لازم و ضروری می باشد. از جمله این پارامترها می توان به یون سدیم، کلسیم، کلراید، TDS، pH، بور و … اشاره کرد. با افزایش یون سدیم در آب آبیاری کشاورزی باعث می شود که نفوذپذیری خاک کاهش پیدا کند. کاهش نفوذپذیری خاک موجب پایین آمدن کیفیت خاک کشاورزی و حاصلخیزی آن می شود. در حالی با افزایش میزان شوری آب آبیاری میزان نفوذپذیری خاک افزایش پیدا می کند. بعلاوه یون سدیم جزء عناصری است که برای رشد گیاهان مورد نیاز نیست. وجود غلظت بالای سدیم در آب آبیاری باعث بروز سمیت در گیاه نیز می شود. از نشانه های مشخص سمیت سدیم سوختگی برگ، خشکیدگی و مردگی بافت ها در حاشیه خارجی برگ هاست.

از دیگر پارامترهای کیفی آب کشاورزی یون کلسیم است که وجود آن در آب از شدت اثر سدیم می کاهد. درصورت استفاده از خروجی تصفیه خانه برای آبیاری باید توجه شود که مشخصات آب مناسب کشاورزی را داشته باشد. معمول ترین سمیتی که از طریق پساب ممکن است برای گیاهان ایجاد شود ناشی از یون کلراید است. به دلیل اینکه یون کلراید به صورت محلول در آب می باشد که جذب خاک نمی شود. این یون با جذب آب توسط گیاه، جذب گیاه شده و با فرآیند تعرق در برگ ها انباشته می شود. اگر غلظت کلراید در برگها از حد تحمل گیاه تجاوز کند موجب سوختگی یا خشک شدن بافت برگها می شود. میزان pH مناسب برای کشاورزی نیز بین 6.5 تا 8.5 می باشد و میزان آن در عملکرد برخی از مواد شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی اثر می گذارد.

اگر پارامترهای کیفی آب کشاورزی نامناسب باشد می تواند خواص شیمیایی و فیزیکی خاک را تغییر دهد. اگر آب آبیاری شوری پایینی داشته باشد حالت خورندگی پیدا کرده و موجب آبشویی کانی ها و نمک های انحلال پذیر بویژه کلسیم خاک می شود. این امر موجب می شود از شدت تأثیر پایدارکنندگی آن روی خاکدانه ها و ساختمان خاک کاسته شود. اگر میزان شوری آب از 20000 میکروزیمنس بر سانتیمتر بیشتر باشد برای استفاده مناسب نیست. ولی اگر میزان درجه شوری آب کمتر از 700 میکروزیمنس بر سانتیمتر باشد برای آبیاری انواع خاک و گیاه مناسب می باشد.

همان طور که گفته شد استاندارد خاصی برای تعیین پارامترهای کیفی آب کشاورزی و آبیاری وجود ندارد. برای تعیین مشخصات آب مناسب کشاورزی علاوه بر پارامترهای ذکر شده، سازمان حفاظت محیط زیست استانداردی را به صورت جداول زیر تعیین کرده است. این استاندارد در راستای پارامترهایی که پیشتر توضیح داده شد می تواند راهنمای خوبی برای کشاورزان باشد.

دسترسی به آب مناسب و باکیفیت برای کشاورزی یکی از عوامل مهم در به حداکثر رساندن راندمان تولید است. کشاورزان بعد از مشخص کردن نوع محصول و همین طور کیفیت خاک زمینشان، کیفیت آب آبیاری را باید مشخص کنند. برای تعیین پارامترهای کیفی آب کشاورزی و آبیاری باید آب مورد استفاده توسط یک آزمایشگاه معتمد آزمایش شود. در آزمایشگاه آب و خاک شرکت آب راهبر محاسب کلیه پارامترهای آب و خاک کشاورزی آزمایش می شود.