کیفیت خاک کشاورزی

اهميت شاخصهاي کیفیت خاک کشاورزی شامل کیفیت شیمیایی و فیزیکی خاک می شود که بستگي به حساسيت گياهان مورد كشت دارد. اين شاخص ها شامل تخلخل خـاك ، نفوذپذيري هوا و آب در خاك، درجه رطوبت و يا درصد آب و دانه بندي خاك، pH ، شوري  ، هدایت الکتریکی ECe و قلياييـت و ظرفيـت تبـادل يـوني خاك با آب آبياري و ايجاد حالت سيماني و يا چسبندگي دارد.

آزمايشهاي ،pHشوري و قلياييت خاك، آزمايشهاي شيميايي بـسيار مفيدي جهت بررسي كيفيت خاك ميباشند. اما بايد جهت بررسي ويژگيهاي خاك علاوه بر انجام آزمايشها به بازديـد كارشناسـي  نيز پرداخت و در نهايت با نتايج حاصل از آزمايشها و بازديدهاي صحرايي وضعيت زيستي و شرايط رشد گياه بررسي گردد. پيـشنهاد ميشود هر شش ماه يكبار (يكبار هم قبل از شروع آبياري) از نقاط مختلف محدوده كشت آزمايش خاك به عمل آيد.

براي بررسي وضعيت زيستي خاك و نمونه برداری از خاک ، در نقاط انتخاب شده به صورت تصادفي با بيل سرصاف با طول و عرض يك فوت (حدود 30 سانتيمتر)، يك فوت مكعب به ابعاد 1×1×1فوت از خاك برداشت كرده، به آرامي به پهلو ميخوابانند.

• تمامي ارتفاع خيس يا تر، پتانسيل رطوبت را نشان ميدهد )حداقل قابل قبول، دو سوم عمق است.
• در نيمه بالايي، ريشه علوفه بايد ديده شود. هر چه عمق ريشه بيشتر باشد، بهتر است.
•  به آرامي با بيلچه يا هر وسيله مناسب ديگر، خاك را باز ميكنند درحاليكه بهطور كلي وجود فعاليت موجودات مختلف در
  خاك را مشاهده كنند، تعداد كرمهاي خاكي را جدا ميكنند. در يك خاك كشاورزي مناسب بايد حداقل 10كرم در يـك فوت مكعب وجود داشته باشد. وجود كرم نشاندهنده تكميل سيكل زيستي خاك، هـوازي بـودن آن و وجـود رطوبـت و غذاي كافي در آن ميباشد. كارشناس با تجربه ميتواند نسبت به تعداد كمتر يـا بـيشتـر كـرم خـاكي و شـرايط خـاك اظهارنظر نمايد.

مهمترين فاكتور پايشي ، تعيين مقدار مواد ازته و فسفاته ميباشد. ميزان كود ازته و فسفاته لازم جهت هر نوع مزرعه بايـد پس از اين آزمايشها تعيين گردد. البته لازم به ذكر است كه دانستن شرايط جذب مواد از خاك توسط گيـاه و شـرايط محيطـي در تعيـين نيازهاي كشت، موثر و لازم ميباشند. مثلا جذب فسفر توسط گياه از خاك و به عبارت ديگر نياز به كود فسفره وابـسته بـه ميـزان روي در خاك ميباشد. لذا نمونه برداري از خاكهاي مزرعه (نمونه برداري تصادفي)جهت اندازه گيري ازت، فسفر و روي پيشنهاد ميشود.

آلودگيهاي خاك زراعي ناشي از مواد آلاينده موجود در پساب، سموم و كودهاي مصرفي و دفع زباله و نخالـه خـصوصا زايـدات
صنعتي در منطقه ميباشد. سموم آلي و فلزات سنگين موجود در پسابهاي شهري معمولا در حدي نيست كه کیفیت خاک کشاورزی منطقه را بر هـم بزنـد. سـموم و كودهاي مصرفي در منطقه بايد زير نظر ادارات مسوول و مطابق پروانه هـا و اسـتانداردهاي بـين المللـي مـصرف شـود. فقـط سـموم آفتكشي اجازه مصرف مييابند كه در محيط ديرپا نباشند و حداكثر در 15روز كليه آثار آنها از بين برود.

كودهاي مصرفي هم بايد از كيفيت مشخصي برخوردار باشند. مثلا بسياري از انواع كودهاي فسفاته وارده از آفريقاي شمالي بـه علـت داشـتن كـادميوم بـيش از ميزان مجاز در دنيا خريدار ندارند. در صورت مصرف كودهاي فسفاته ميزان كادميوم خاك بايد مورد آزمـايش قـرار گيـرد تـا از عـدمتجاوز از حد استاندارد تعيين شده مطمئن گردند. بنابر آنچه گفته شد در فواصل زماني ارائه شده در جدول زیر از خاك مزرعه در نقاط مختلف نمونه برداري شده و آزمايشهاي هدايت هيدروليكي، ظرفيت تبادل يـوني خـاك، ،pH ، شـوري خـاك ،ECe ، قلياييـت خاك، ميزان مواد آلي، ازت و فسفر كل، ميزان فلزات سنگين (كادميوم، جيوه، سرب …) ، تخم انگل نماتود، آزمـايش زيـستي کیفیت خاک کشاورزی ، انجام و نتايج حاصل تفسير ميگردد.